Toshkent arxitektura qurilish instituti

11.2. Binolarni montaj qilish usullari 
 
Ko‘p  qavatli  sanoat  binolarini  barpo  etishda,  uni  ishga  tushirilishi 
sharoitiga  va  konstruksiyaning    materialiga    qarab  montaj  qilishni  ikki  usuli 
qo‘lllaniladi:  gorizontal  qavatlar  bo‘yicha  yoki  yarus  bo‘yicha  va  vertikal 
binoning bir qismi (seksiyasi bo‘yicha) butun  balandlik bo‘yicha.
 
Gorizontal  yarus  bo‘yicha  (qavatlar  bo‘yicha)  usuli  eng  ko‘proq 
tarqalgan  bo‘lib,  unda  montajni  hamma  bosqichlarida  karkas  bikirligi  va 
mustahkamligi(  turg‘unligi)    xamda  poydevorlarni  bir  tekisda  cho‘kishi 
ta’minlanadi.  Bu  usul  yig‘ma  temirbeton  elementlarning  montajida  
konstruksiyalar  o‘rnatilgandan  so‘ng  birdaniga  choklarga  ishlov  berilganda 
qo‘llaniladi.  Bunda  qavatni    (yarusni  ya’ni  ustunlarni  ikki  yoki  uch  qavatli 
bo‘lishida)    yig‘ish  tugagandan    tutashuv  joylaridagi    beton  70% 
mustahkamlikka ega bo‘lgandan so‘ng keyingi qavatni (yarusni) montaj qilishga 
o‘tiladi. 
Vertikal montaj usulida binoni barpo etish, binoni alohida qismini odatda 
2...4 ustun qadami oralig‘idagi binoning  butun balandligi bo‘yicha olib boriladi. 
Bu  usulning  afzallik  tomoni    shundakim,  qurilish  maydoni  o‘lchamlarining 
kichikligi,  montaj  krani  va  konstruksiyalar  omborining  qurilayotgan  bino 
gabaritlarida joylashganligi. Binoni bir qismini butun balandligi bo‘yicha montaj 
qilishda  shu  qismda  tomqoplama  ishlari  ham  bajarilgandan  keyin,    montajdan 
keyingi  va  pardozlash  ishlarini  bajarishga  kirishish  mumkinligi,    binoni 
pardozlash bilan  barpo etish muddatini  keskin qisqartiradi.  
Birinchi  yarusni  ustunlari,  odatda    karkasdagi  eng  og‘ir  konstruksiya 
bo‘lib,  ko‘pincha  alohida  oqimda  montaj  qilinadi.  Ishlab  chiqarishni 
tezlashtirish,  texnologik  tanaffuslarni  kamaytirish  uchun  stakan  turidagi  1m 
balandlikdagi  “to‘nkali”  poydevorlarni  zavodlarda  tayyorlab    olib  kelish  va 
montaj qilish tavsiya etiladi. 

---

133 
 
Bitta  montaj  kranini  bitta  yoki  ikkita  temperatura  bloklarida  ish  olib 
borishi, optimal (ma’qul)  texnologik yechimlardan hisoblanadi.  
Elementlarini  o‘rnatilish  ketma-ketligi  nuqtai  nazaridan,  ko‘p  qavatli 
binolarni  montaj  qilish  usulini  aralash  usul  deb  qarasa  bo‘ladi.  Montaj 
uchastkasida hamma ustunlarni , panellarni qamrovning butun  yarusi bo‘yicha 
ilib mahkamlash alohida va kompleks holda rigellar va plitalarni montaj qilish 
oqilonadir.  Elementlarni  bunday  ketma-ketlikda  o‘rnatishdagi  nisbiy  erkinlik 
faqat minorali kranga xosdir. Agar o‘ziyurar strelali va minorali-strelali kranlar 
ishlatilsa, unda “kranga qarab” montaj prinsipiga to‘liq rioya qilinib, ketma-ket 
ko‘p miqdordagi  ko‘p yarusli ustunlarni montaj qilish qo‘llanilmaydi.