Toshkent arxitektura qurilish instituti

 
11.2.1. Qo‘llaniladigan montaj mexanizmlari 
 
Montaj  qilish  texnologiyasini  amalga  oshirish  uchun  texnik  vositalar 
sifatida minorali kranlar, o‘ziyurar strelali va chorpoyali kranlar tavsiya qilinadi. 
Binoning  eni  18m  gacha  bo‘lganda  minorali  va  strelali  kranlarni  binoning  bir 
tomoni  bo‘ylab,  agar  eni  katta  bo‘lsa  binoni  ikki  tomonidan  yoki  ichiga 
o‘rnatiladi.
 
Yuk  ko‘tarish  qobiliyati  5...25t  gacha  bo‘lgan  minorali  kranlar  ko‘p 
qavatli  sanoat  binolarini  konstruksiyalarini  montaj  qilishda  keng  qo‘llaniladi. 
Qo‘llanilayotgan strelali kranlar gusenitsali va pnevmog‘ildirakli yurish qismiga 
ega  bo‘lib,  16t  dan  100t  gacha  yuk  ko‘tarish  qobiliyatiga  ega  va  oddiy  strela 
yoki minorali-strela jihozlariga ega. 
 
Kranlardan (minorali va strelali)  foydalanishning  aralash varianti pastki 
qavatlarda  o‘rnatiladigan  ustunlar  og‘irligi  8...10t  bo‘lsa,  qolgan  element 
konstruksiyalarining  og‘irligi  5t  dan  oshmasa  qo‘llaniladi.  Bu  holatda  yuk 
ko‘tarish  qobiliyati  16...25t  gacha  bo‘lgan  strelali  kranlar  pastki  qavatlardagi 
ustunlarni, boshqa qolgan barcha elementlar yuk ko‘taruvchanligi 5t lik minorali 
kran  bilan montaj qilinadi. 
 

---

134 
 
Gorizontal  sxemada  kranlar  bino  tashqarisida  bir  tomondan  yoki  ikki 
tomondan    qilib  o‘rnatiladi,  vertikal  sxemada  kran  odatda  binoning  o‘rta 
oralig‘iga  joylashtirilib  va  konstruksiyalar  binoning  butun  balandligi  bo‘yicha   
yacheykalar bilan montaj qilinadi. 
Amalda  montaj  kranlarini  joylashtirishni  quyidagi    sxemalari  keng 
qo‘llanilayapti: kran binoning bir tomonida – kengligi 24 m gacha bo‘lgan 2...3 
oraliqli  bino;  2  kran  binoning  ikki  tarafidan  –  4,  6  va  8  oraliqli  bino;  kran 
binoning o‘rta oralig‘ida – 3, 5 va 7 oraliqli bino
 
Agar  binoda  ko‘p  sonli  og‘ir  va  katta  gabaritli  texnologik  uskunalarni 
montaji    ko‘zda  tutilgan  bo‘lsa  va  montaj  aralash  usulda  chorpoyali  kran 
qo‘llanilib  olib  boriladi.  Chorpoyali  kranlar  bilan  balandligi  to‘rt  qavatgacha 
bo‘lgan, ayniqsa kengligi ancha katta bo‘lgan binolarni montaj qilish maqsadga 
muvofiqdir. Yig‘ma konstruksiyalarni massasiga qarab oralig‘i 44m gacha, yuk 
ko‘taruvchanligi 30t gacha bo‘lgan chorpoyali kranlar qo‘llaniladi. 
Montajning asosiy talabi – binoning har bir montaj qilingan qismini va 
uning  alohida  elementlarini    montajning  har  bir  bosqichida  o‘zgarmasligi, 
turg‘unligi  va  mustahkamligini  ta’minlash  bo‘lib,  shuning  uchun 
konstruksiyalarni  o‘rnatish  tartibi  muhim  omil  bo‘ladi.  Buning  uchun  montaj 
boshlanishida  birinchi  bikir  yacheyka  hosil  qilinib,  keyin  unga  binoning 
navbatdagi qismlari birlashtiriladi.
 
Montaj  ishlarini  kompleks  brigadalar  bajaradi,  ularni  tarkibiga 
montajchilar,  elektrpayvandchilar,  betonchilar,  chilangarlar  va  boshqa 
mutaxassis ishchilari  va turli yordamchi ishchilar kiradi.