Toshkent arxitektura qurilish instituti

11.2- rasm. To‘rtta ustun uchun guruhli konduktor: 
1 – orayopmalar; 2, 3 – konduktor xomutlari; 4, 7 – ustunlar; 5 – konduktor; 6 – ehtiyotlik 
to‘sig‘i; 8 – pastki ustunning kallagi (boshi); 9 – ishchilar uchun to‘shama. 
 
Ustunlarni  o‘rnatilgandan  so‘ng  xomutlar  bilan  mahkamlanib,  oldin 
nuqtaviy  payvandlanadi,  rigellar  o‘rnatilib  ularni  ustun  bilan  tutashuvlari 
payvandlanadi,  tirgovich  plitalar  o‘rnatilib  rigelning    qo‘yma    detallari  bilan 
payvandlanadi,  ustunlarni  balandligi  bo‘yicha  tutashuv  joylari  payvandlanadi, 
asosiy  orayopma  plitalar  o‘rnatiladi  va  payvandlanadi  (konduktorsiz 
yacheykada).  Bu  ishlarni  hammasini guruhli  konduktorni to‘shamasidan   turib 
bajariladi. Ko‘p qavatli ustunlarni vaqtinchalik mahkamlash va to‘g‘rilash uchun 
eng oddiy uskuna sifatida tirgak (podkos) va qisqich (strubnitsa) lardan iborat 
bo‘lgan  konstruksiya  asosida  xomutlar  bilan  sharnirli  bog‘langan  yotiq-
bog‘lovchi    sistema  xizmat  qiladi.  O‘zaro  perpendikulyar  tekisliklarda 
joylashgan  bunaqa  sistemalar  konstruksiyalarni  to‘g‘rilashni  juda  yuqori 
aniqlikda bajarilishini ta’minlaydi.
 

---

141 
 
Ko‘p qavatli binolarni temirbeton konstruksiyalarini montaj qilish uchun 
tekis  va  fazoviy  konduktorlar  ko‘rinishidagi    fazoviy  konduktor-bog‘lovchili 
sistemalar  qo‘llaniladi.  Tekis  ramalar  ramalar  montajida  qo‘llaniladi. 
Qo‘llaniladigan konduktor juda aniq (qat’iy) ravishda loyiha holatiga o‘rnatilib 
va rama o‘rnatilishi uchun asos bo‘lib xizmat qiladigan fazoviy konstruksiyadir.
 
Guruhli konduktorlar karkasda  6x6 m to‘rda  joylashgan, uzunligi 18 m 
gacha bo‘lgan ustunlarni, yig‘ish uchun mo‘ljallangan. U to‘rtta poyadan iborat 
bo‘lib ular bir-biri bilan to‘rt sathda ferma shaklidagi kamarlar bilan bog‘langan. 
Konduktor  aylanma  maydonchalar,  shuningdek  halqasimon  so‘rilarga  bilan 
jihozlangan bo‘lib, ular ikki qavat rigellarini o‘rnatish va payvandlanish ishlarini 
qulay va xavfsiz bajarilishini ta’minlaydi. Bundan tashqari konduktor poyalarida 
ikki  qator  xomutlar  mahkamlangan.  Pastki  va  yuqorigi  qatorlar  o‘rnatiladigan 
ustunni    pasti  va  yuqorisini  to‘g‘rilash  va  vaqtinchalik  mahkamlash  uchun 
xizmat qiladi. Ustunni yuqori qismi taxminan ikkinchi qavatda mahkamlanadi.  
Konduktorda  shuningdek  tirgaklar  bo‘lib  u  bilan  oldingi  montaj  qilingan 
konstruksiyalarga mahkamlash uchun,  hamda qisqichlar bo‘lib pardadevorlarni 
to‘g‘rilash  va  vaqtincha  mahkamlash  uchun  xizmat  qiladi.  Konduktorning 
massasi 5 t atrofida. 
 
Bir  qavat  balandlikka  ega  ustunlarni  tutashuv  joylarini  oxirgi 
payvandlangandan  keyin,  guruhli  konduktor  orayopma  yuzasi  bo‘ylab  keyingi 
yacheykaga  ko‘chiriladi;  qavat  chegarasida  konduktorni  ko‘chirish  chig‘ir 
yordamida  bajariladi.  Qavatdan-qavatga  konduktor  yig‘ilgan  holatda  minorali 
kran  bilan  ko‘tarib  olib  o‘tkaziladi.  Agar  ustunlar  ikki  qavatga  loyihalangan 
bo‘lsa,  bunda  ham  montaj  guruhli  konduktorlar  yordamida  kompleks  sxema 
bo‘yicha bajariladi.
 
Ishlarni uzluksiz oqimini ta’minlash uchun montaj uskunalari komplekti  
to‘rtta guruhli konduktordan iborat bo‘lishi kerak. Bu holatda konstruksiyalarni 
o‘rnatish tartibi RSHI qo‘llanilganidek. Guruhli konduktorlarni qo‘llab karkasni 
montaj  qilish  quyidagi  ketma-ketlikda:  kran  yordamida  konduktor  montaj 

---

142 
 
qilinayotgan  qavat  orayopmasiga  ustiga  qo‘yiladi,  yog‘och  qistirmalarga 
o‘rnatilib,  oldingi  o‘rnatilgan  konstruksiyalarga  har  birini  oxirida  ilgak  va 
muftalarga ega  to‘rtta tirgovich-tortqilar bilan mahkamlanadi. Ustunlar stakan 
poydevorlarga  o‘rnatilganda,  konduktorlar  poydevorlarning  montaj  ilmog‘iga, 
agar orayopma ustiga o‘rnatilganda rigellarni montaj ilmog‘iga mahkamlanadi.
 
Ustunlarni o‘rnatishdan avval ishchi maydonchalarni ish holatiga burib 
va pastki va yuqori xomutlar  bilan birgalikda  mahkamlab qotiriladi. Ustunni  
kran  bilan  pastdagi  montaj  qilish  zonasiga  uzatiladi,  konduktorning  ochiq 
xomutlari  orasiga  kirgiziladi,  pastki  ustunni  ustiga  yoki  stakan  poydevoriga 
tushiradilar va keyin xomutlar yopiladi. Ustun xomutning vintli qisqichlari bilan 
vaqtincha  mahkamlanib,  ilgaklardan    bo‘shatiladi.  Uni  to‘g‘rilash  ikki  o‘zaro 
perpedikulyar  o‘qlarda  joylashgan  teodolit  yordamida  bajariladi.  Ustunlarni 
holati  to‘g‘rilash  jarayonida  xomutdagi  vintlar  yordamida  rostlanadi.  Yuqori 
yarus  rigel  va  orayopma  plitalarini  montaji,  montaj  qilingan  qavatni 
konstruksiyalaridan, maxsus ko‘chma maydon-narvonlarda joylashgan ishchilar 
bilan bajariladi.