Toshkent arxitektura qurilish instituti

 
 
2.3. Qurilishda xususiy mulkchilikning tashkiliy shakllari 
 
O‘zbekiston  Respublikasining  Konstitutsiyasi  va  «Mulk  haqidagi» 
qonuniga binoan, mamlakatda mulkchilikning ikkita turi – ya’ni 
davlat mulki
 va 
xususiy mulk
 farqlanadi.  
Davlat mulki
 –
 
turli darajadagi, ya’ni, respublika miqyosidagi, respublika 
va  mahalliy  sub’yektlar  darajasidagi  hokimiyat  organlariga  oid  muassasalar, 
tashkilotlarga  tegishli  bo‘lib,  ular  tomonidan  boshqariladi.  Bu  ko‘rinishdagi 
korxonalarga  tegishli  mol–mulk  davlatga  tegishli  hisoblanib,  bu  hol  korxona 
Nizomida  tasdiqlanadi.  Korxona  rahbariyatiga  ushbu  mulkni  xo‘jalik 
maqsadlarida tasarruf etish va tezkor tavsifdagi mustaqillik bilan egalik huquqi 
taqdim etiladi. Rahbariyat o‘z mohiyatiga ko‘ra yollanma xizmatchi hisoblanib, 
mulk egasi hisoblangan – davlat oldida o‘z harakatlari uchun to‘liq javobgarlikni 
o‘z zimmasiga oladi.  
Xususiy mulk
 qurilish sohasida quyidagi ko‘rsatilgan tashkiliy – huquqiy 
shakllarga ega hisoblanadi: 
o
 
Aksiyadorlik (hissadorlik) jamiyatlari: 

 
Ochiq turdagi aksiyadorlik jamiyatlari (OAJ); 

 
Yopiq turdagi aksiyadorlik jamiyatlari (YoAJ); 
o
 
Aksiyadorlikka asoslanmagan qurilish tashkilotlari: 

 
Javobgarlik  chegaralanishi  bilan  tavsiflananadigan  sherikchiliklar 
(shirkatlar) (MChJ, MChJ);   

 
To‘liq javobgarlik asosidagi sherikchiliklar (to‘liq shirkatlar);  

---

47 
 

 
Aralash sherikchilik. 
o
 
Kooperativlar. 
o
 
Yakka tartibdagi xususiy korxonalar. 
Hozirgi  vaqtda  mamlakatda  qurilish  tashkilotlari  bo‘yicha  muayyan 
atamashunoslik  qaror  topmagan.  Tavsiflari  quyida  keltirilgan,  xo‘jalik 
sub’yektlarining yangi nomlanishlari bilan bir qatorda, garchi ularning tashkiliy, 
xo‘jalik va  huquqiy  mazmun–mohiyati tubdan o‘zgartirilgan bo‘lsada,  qurilish 
korxonalarining  oldingi  nomanishlaridan  (QB,  trest,  bosh  boshqarma  va  h.k.) 
ham foydalanish qayd qilinadi.  
Ushbu  o‘rinda  mavjud  joriy  amaliyotni  hisobga  olgan  holda  va  bayon 
qilishni  qulaylashtirish  uchun  zaruriy  izohlar  bilan  birga  turli  atamalardan 
foydalanish maqsadga muvofiq.  
Bundan  tashqari,  xorijiy  amaliyot  tajribasi  asosida 
firma
  va 
kompaniya 
kabi atamalar hayotimizga kirib keldi. 
Firma
 va 
kompaniya
 tushunchalariga oid 
bir nechta ta’rif va izohlardan kelib chiqib, keyingi o‘rinlarda 
firma
 tushunchasi 
xususiy korxonaning har qanday shaklini ifodalaydigan universal atama sifatida 
qabul qilingan.