Тошкент архитектура-қурилиш институти фалсафий ва ижтимоий-сиёсий фанлар кафедраси

Ватан тарихини ўқитишнинг аҳамияти

Тараққий этган миллатларнинг ўз тарихини яхши билиши ва қадрлаши, тарихий ѐдгорлик ва обидаларини эъзозлаши кўз қорачиғидек асрашининг кўпгина сабаблари бор. Бу энг аввало, тарих инсоният пайдо бўлганидан то ҳозиргача давом этиб келаѐтган ижтимоий жараѐн ойнаси эканлиги билан боғлиқдир. Иккинчидан эса, бутун инсоният шу тарихга қараб, ўз ўтмиши ва борлигини англайди, келажак режаларини белгилайди.
Бошқача бир маънода тарих буюк файласуф ва донишманддир. Унинг мана шу доно фалсафасини тўғри англагандагина, халқлар ўз келажаги учун мустаҳам пойдевор яратади.
Христиан (насроний)лик фалсафаси асосчиси А.Августиан (354-430-й.) ҳозирги эрамиз бошидаѐқ, яъни бундан бир минг ўти юз йил олдин тарихнинг халқ ва миллатнинг тақдирида тутажак ўрнини кўрсатиб, шундай деган эди; "Ғафлатда ѐтган халқни уйғотиш учун аввало, унинг тарихини уйғот".
ХII асрнинг буюк алломаси Шаҳобиддин Муҳаммад ал-Насавий ҳам бу фикрни ўзининг қуйидаги тўртлигида янада теран маънода мана бундай баѐн этади:
Кимки тутмас қалбида тарихни, У инсон ҳам эмас, олим ҳам эмас. Бироқ кимки уқса ўтмишини,
Кўп бойитар ўз турмушини.
Салкам бир ярим аср ҳукмронлик қилган чор ва коммунистик босқинчилар тарихнинг жамиятда ва миллат ҳаѐтида тутган ўрнини тўғри англаб, онгли равишда тарихимизни қоралади, сохталаштирди, миллат тарихий хотирасини ўчириб, уни абадий, қалбан маънавий қарамликка мослаб тарбиялашга ҳаракат қилдилар.
Шу ўринда, Фарғона ҳарбий губернатори М.А.Скобеловнинг ушбу шовинистик шиорга амал қилганлигини айтиб ўтиш жоиздир: "Миллатни йўқ қилиш учун уни қириш шарт эмас, унинг маданиятини, санъатини, тилини йўқ қилсангиз бас, тез орада ўзи адойи тамом бўлади".
Мустамлакачи коммунистик партия томонидан маҳаллий миллатлар тарихига нисбатан олиб борилган сиѐсат, унинг сиѐсий бюроси топшириғи асосида СССР Давлат хавфсизлик қўмитаси (КГБ)нинг 1947-йилда мутлақо махфийликда ишлаб чиққан кўрсатмасида ўз аксини қуйидагича топган эди: "Тарих дарсларида ўтмишдаги сиѐсатдонлардан кимлар ватан равнақи учун хизмат қилишгани ѐки хизмат қилишга урунишлари хақида гапириш мумкин эмас, эътиборни фақат подшолар зулми ва уларга қарши қаратилган халқ курашига бурмоқ лозим ".
Шунинг учун ҳам ўтган чоракам бир асрлик коммунистик мустамлака даврида Ўзбекистон тарихи таҳқирланди, сохталаштирилди, халқ таълими соҳасида ўқитиладиган фанлар тизимига фан сифатида киритилмади. Фақат, мактабнинг 5-синфларидагина "Ўзбекистон тарихидан ҳикоялар" деган
"ҳикоялар" предмети ўқитилди. Бундан асосий мақсад халқимизда ўз ўтмишига нисбатан нафрат руҳини тарбиялаш ва тескари тарихий хотирани шакллантиришдан иборат бўлди. Бу машъум сиѐсатнинг "самараси" ўлароқ муборак истиқлолнинг дастлабки йилларида айрим коммунистик мафкурага берилган катта тарихчи олимлар Ўзбекистон тарихини олий ўқув юртларида ўқитилишига ҳар хил баҳоналар билан қаршилик кўрсатдилар. Бу антиқа "қаршилик" то 1993-йилнинг сентабригача давом этди. Мана шу ўқув йилидан бошлаб Ватанимиз тарихи тарихда биринчи бор олий ўқув юртларида ўқитиладиган фанларнинг орасида ўзининг қонуний ўрни ва нуфузига эга бўлди.
Ўзбекистон ҳукумати мустақилликдари сўнг Ватан тарихи ҳақида одилона сиѐсат юритди. Унинг миллат маънавияти ва мафкураси, халқ таълимида тутган ўрнига юксак баҳо бериб, уни давлат сиѐсатининг устивор йўналишларидан бири даражасига кўтарди.
Ўзбекистон тарихи - ҳозирги буюк ва муқаддас истиқлолимиз ила бир ярим асрлик мустамлакачилик ғафлат уйқусидан кўз очиб уйғонган халқимиз истиқболимизни белгилашда, замонавий мутахассис кадрларни тайѐрлашда энг зарурий дастуриламалдир.
Умуман, Она тарихни ўқитиш ва ўрганиш ҳозирда авж олиб ривожланаѐтган ислоҳотчилик ва янгиланиш ҳаракати даврида ижтимоий заруриятгина эмас, балки ҳаѐтий эҳтиѐжга айланган. Бу эҳтиѐж миллий маънавий-мафкуравий уйғониш, маданий ва иқтисодий юксалишларга бўлган эҳтиѐжларнинг бош мезони ҳисобланади. Тарихга бўлган миллат эҳтиѐжининг қондирилиши тараққиѐт ва миллий уйғонишнинг асосидир.
Ҳаққоний ѐзилган Ватан тарихини ўрганиш ва ўқитиш шунинг учун ҳам керакки, у сохта тарихий тушунча ва тарихий хотирасизликка барҳам беради, миллий ғоя ва мафкура такомиллашувини тезлаштиради. Ватан тарихини ўқитиш ва ўрганиш яна шунинг учун ҳам зарурки, халқимиз ундан руҳий қувват олиб, душманга бош эгмаслик, қайта мустамлака қопқонига тушмаслик, бошқаларга бўйсинмаслик, бегона ғоя ва мафкура ҳамда зуғумлар таъсирига берилмаслик маънавиятига эга бўлади. Тарихни мукаммал билиш, унинг мазмун ва моҳияти, фалсафасини теран англаш миллат учун юксак фазилат
Ўзбекистон тарихи фани олдида турган асосий вазифа қуйидагилардан иборатдир: