Toshkent aloqa tehnologiyalari universiteti u. N. Karimova metrologiya va telekommunikatsiya tizimlarida o

Kuchlanishning o’rtacha to’g’rilangan qiymatini o’z­gart­gich. O’rtacha to’g’rilangan qiy­matni o’zgartgich – bu o’zgarmas kuch­la­­nishni o’lchanayotgan kuchlanishning o’rtacha to’g’rilangan qiymatiga proportsional tokka o’zgartgichdir. Ko’pincha, bun­day o’zgartgich magnitoelektrik asbob bilan birikti­rilgan ikki yarim davrli to’g’rilagich bo’lib, u bir vaqtda ikki vazifani bajaradi – o’lchanayotgan kattalikni ko’rsa­tishlarga o’zgartiradi va o’rtacha to’g’rilangan kuchlanish ta’rifi

ga muvofiq ravishda o’rtachalash operatsiyasini bajaradi. Ko’prikli sxema eng ko’p tarqalgan (5.13-rasm). Kirishdagi o’zgaruvchan kuchlanishning musbat yarim davrida tok D₁ diod orqali, ko’prikning rezistor va magnitoelektrik tizimli strelkali asbobni o’z ichiga olgan diagonali orqali, keyin D₃ diod orqali oqadi. Manfiy yarimto’lqinda D₁ va D₂ diodlar yopiladi va tok pastki kirish qisqichidan diod D₄, ko’prik diagonali (o’sha yo’nalishda), diod D₂, yuqori kirish qisqichi orqali oqadi. Shunday qilib, o’zgaruvchan kuchla­nishni o’zgarmas pulslanuvchi kuchlanishga o’zgartirish amalga oshiriladi. O’rtalashtirish operatsiyasi magnitoelektrik tizimli asbobning inertsion xossalari hisobiga amalga oshi­­riladi.
5.14-rasmda kirishga garmonik signal berilganida to’g’rilangan kuchlanish va uning o’rtacha to’g’rilangan qiymati ko’rsatilgan.
Shuni qayd etish kerakki, mikroampermetr shkalasi­ning og’ishi o’zgartgichga keladigan kuchlanishning o’rtacha to’g’rilangan qiymatiga, faqat diodlar xarakteristikasi­ning chiziqli uchastkalaridan foydalanil-gandagina propor­tsionaldir. 5.11 va 5.12-rasmlarda tasvirlangan grafiklar ideallashtirilgandir. Aslida esa diod volt-amper xarakteris­­ti­kasining boshlang’ich uchastkasi chiziqli emas va birinchi yaqinlashishda parabola bilan aproksimatsiyalanishi mumkin. Biroq kirish kuchlanishi etarlicha katta bo’lganida (ayniqsa, agar kremniyli dioddan foydalanilayotgan bo’lsa), boshlang’ich uchastka egriligini hisobga olmaslik va volt-amper xarakteristikani siniq to’g’ri chiziq bilan approksimatsiya­lash mumkin. Bu aytilgan fikrlardan kelib chiqadigan xulosa shuki, agar voltmetr kichik signallarni o’lchash uchun loyi­ha­lanayotgan bo’lsa, u holda o’zgartgich oldida albatta kuchay­tirgich turishi shart. Bu shart bajarilganida kirish kuchla­nishi va o’rtacha to’g’rilangan qiymat orasidagi chiziqli bog’lanish o’zgarmas kuchlanish har qanday shaklda bo’lganida ham o’rinli bo’ladi.