Тошкент ахборот технологиялари университети карши филиали ижтимоий-гуманитар фанлар кафедраси Х. Ж. Рузиев «Иқтисодиёт назарияси»

Бозор иқтисодиёти - бу товар ишлаб чиқариш, айирбошлаш ва пул муомаласи
қонун-қоидалари асосида ташкил этиладиган ва бошқариладиган иктисодий тизимдир.
Бундай иқтисодиёт эркин товар-пул муносабатларига асосланади, унинг негизида товар ва
пулнинг турли шакллардаги ҳаракати ётади, иқтисодий монополизмни инкор этади. Ҳозирги
замон иқтисодий назарияларида бозор иқтисодиёти деганда бозор хўжалиги субъектлари
иқтисодий ҳатти-ҳаракатларининг эркин, мустақил равишда бориши ва уларнинг
товар-пул
механизми орқали
бир-бирига боғланиб
мувофиқлашуви деб тушунилади. Бозор
иқтисодиётида бозор алоқалари бутун тизимни, унинг ҳамма босқичларини ишлаб чиқариш,
айирбошлаш, тақсимлаш ва истеъмол жараёнларини ҳамда иқтисодий муносабатларнинг
барча субъектларини қамраб олади.
Бозор иқтисодиёти субъектлари таркибига тадбиркорлар ҳам, ёлланма ишчилар ҳам,
пировард истеъмолчилар, ссуда капитали эгалари ва қимматли қоғозлар эгалари ҳам киради.

---

43
Одатда, бозор хўжалигининг барча
асосий субъектлари
учта гуруҳга бўлинади: уй
хўжаликлари, корхоналар (тадбиркорлик сектори) ва давлат.
Уй хўжаликлари - иқтисодиётнинг истеъмол соҳасида фаолият юритувчи асосий
таркибий бирлик.
Уй хўжаликлари доирасида моддий ишлаб чиқариш ва хизмат кўрсатиш
соҳаларида яратилган товар ва хизматлар истеъмол қилинади. Бозор иқтисодиётида уй
хўжаликлари мулк эгаси ҳамда ишлаб чиқариш омилларини етказиб берувчилар
ҳисобланади. Иқтисодий ресурсларни сотишдан олинган пул даромадлари шахсий эҳтиёжни
қондириш учун сарфланади.
Тадбиркорлик сектори - бу даромад (фойда) олиш мақсадида амал қилувчи
иқтисодиётнинг бирламчи бўғинларидир.
У иш юритиш учун ўз капиталини ёки қарзга
олинган капитални ишга солишни тақозо этади, бу капиталдан олинган даромад ишлаб
чиқариш фаолиятини кенгайтириш учун сарфланади. Тадбиркорлар товар хўжалигида товар
ва хизматларни етказиб беради.