Тошкент ахборот технологиялари университети фарғона филиали

Метрология	— ўлчашлар, уни таъминлаш усуллари ва воситалари ҳамда талаб этилган аниқликка эришиш юллари ҳақидаги фан
Ме(то1оду
	СИ(8181ет1е Ипегпаёпа! - 81)	Халқаро бирликлар тизими— фан ва техниканинг барча соҳалари учун физик катталикларнинг универсал тизими бўлиб, 1960 йилнинг октябр ойида Ўлчов ва тарозиларХ1 Бош конференциясида қабул қилинган.	Ипегпаёпа! 8У81еш
	Ўлчаш	— физик катталиклар қийматларини тажрибада махсус техник воситалар ёрдамида аниқлаш.	Меттигешет! 8
	Ўлчаш натижаси	— катталикнинг ўлчаш усули билан, масалан, катталикни ўлчов бирлиги билан таққослаш ёрдамида топилган қийматидан иборат.	Кезикз шетштешет!
	Бирламчи ўлчаш ўзгарткичи	— ўлчаш ўзгарткичи биринчи босқичи бўлиб, унга ўлчанаётган физик катталик қийматни бошқа физик катталик	Рптагу 8еП8ОГ8

		қийматига ўзгартиради
	Оралик ўлчаш ўзгарткичи	— ўлчаш занжирида бирламчи ўзгарткичдан кейинги ўринни эгаллаган ўлчаш ўзгарткич бўлиб ўлчанаётган физик катталикни унификация(бир хил) сигналга ўзгартиришга мўлжалланган ўзгарткичдир.	1п1еттес11а1е тетштетеШ
	Узатувчи ўлчаш ўзгарткичи	— ўлчаш ахбороти сигналларини масофадан туриб узатиш учун мўлжалланган ўзгарткичдир	1)а1а 1тап8т^88юп сопеет1ет8
	Кириш сигнали	-курилмага киритиладиган бирор бир кўринишдаги информация	Еп1гапсе 81дпа18
	Чиқиш сигнали	-курилмадан чиқаиладиган бирор бир кўринишдаги информация	Тагде! 81дпа18
	Келтирилган сигнал	Аниқ бир стандарт бўйича маштабланган сигнал	ТФе ишйед 81дпа18
	Дискрет сигнал	“бор”, “йўқ” холатга эга кўринишидаги сигнал	1)18сте1е 81дпа18
	Аналог сигнал	Жараён ўзгаришига мос келувчи бирор бир кўринишдаги сигнал	Апа1одие 81дпа18
	Датчик	Физик параметрни бошқа бир кўринишга ўзгартириб берувчи	8еП8ОГ

		қурилма
	ўлчаш натижаси	Катталикнинг ўлчаш усули билан топилган қиймати	Кезикз о£ шеашгешеп!
	ўлчаш хатолиги	Ўлчаш натижаси билан ўлчанаётган катталикнинг ҳақикий қиймати орасидаги фарқ	МетштетеШ еггога
	нисбий хатолиги	Ўлчаш мутлақ хатолигининг ўлчанаётган катталикнинг ҳакиқий қийматига нисбати	Ке1а11ое еггога
	термоэлектр термометр	Ҳарорат таъсирида ўзгарган термоэлектр юритувчи кучнинг ўзгаришига асосланан	Т11еттое1ес1г 10 111еттоте1ет 8
	қаршилик термометрлари	Ўтказгич ва ярим ўтказгичларнинг ҳарорати ўзгариши сабабли электр қаршиликнинг ўзгаришига асосланган	Ке8^81апсе 111етп1О1пе1ет 8
	оптик пирометр	— иссиқ жисмнинг равшанлигини ўлчаш асбоби	Орйса1 руготеТеге
	спектрал пирометр	- жисмнинг иссиқликдан нурланиш спектридаги энергиянинг тақсимланишини ўлчашга асосланган	8рес1та1 руготе1ег8
	радиацион пирометр	— иссиқ жисм нурланишининг қувватини ўзгаришига асосланган	КаШаёп руготе1ег8
	биметалли	ҳарорат ўзгарншида	В1те1а11с11е8

	термометр	қаттиқ жисм чизикли ўлчамининг ўзгаришига асосланган	ку 111етшоте1ет 8
	Ортиқча босим	мутлақ ва атмосфера босимлари ораларидаги фарқдан иборат	8ирегйиои8 рге88иге
	Атмосфера (барометрик) босими	— ер атмосферасидаги ҳаво устунининг босими	А1то8рЬепс рге88иге
	анализатор	Моддаларнинг таркиби ва физик-кимёвий хоссалари ҳақидаги ўлчов ахборотини олиш учун ўлчаш воситаси	ТЬе апаКхет
	Микропроцессор	— функционал тугалланган, битта ёки бир нечта КИС ёки ЎКИС кўринишида бажарилган, рақамли ахборотни ишловчи, хотирада сақловчи дастур билан бошқарилувчи қурилмадир	ТЬе ткгоргосе88 ог
	Интерфейс(инглизча — ўзаро боғланиш)	рақамли ҳисоблаш техникаси қурилмалари ўртасидаги ахборот алмашишни амалга ошириш учун мўлжалланган сигнал чизиқлари ва шиналари, электрон схемалар ва алгоритмлар мажмуасини(тўпламини ) ифодалайди.	1и1е1асе

	Микроконтроллер(к онтроллер)	—микропроцессорлар ёки микроЭҲМ асосида бажарилган мантиқий бошқарув қурилмаси	ТЬе пнсгоссиПгоИ ег
	МЕК	Халқаро электротехник коммисия	(1ЕС — 11Пегпа1та1 Е1ес1го1ес1п11 са1 Сот^88юп)
	КАМАК	Компьютерли автоматлашган бошқариш ва назорат қилиш	(САМАС— СотрШег Ао1ота1ес1 Меазегетеп! апс! Соп1го1)
	МПТ	Микропроцессор тизимларнинг
	ОБ	операцион бўғин
	БТШҚ	бошқарувчи таъсирларни шакллантириш қурилма
	СЕ	сезгир элемент
	ЎТ	ўлчов тизимлари
	БЎЎ	бирламчи ўлчов ўзгарткичлари
	ТЖАБТ	Технологик жараёнларни автоматик бошқариш тизимлари
	АТ	ахборот тизими
	АЎТ	ахборот-ўлчов тизимлари
	ЎҲТ	Ўлчаш-ҳисоблаш тизими
	БҲК	бошқарувчи ҳисоблаш комплекслари
	БЎЎ	бирламчи ўлчов ўзгарткичлари

	АРЎБ	Аналог-рақамли ўзгарткичлар блокида
	РҚ	рақамли қурилмага
	РАЎ	Рақамли-аналогли ўзгарткичлар
	БҚ	бошқариш қурилмаси
	оператив ахборот	Технологик жараёнларни назорат қилиш ва бошқариш учун фойдаланиладиган ахборот	ОрегаТАе пёгшаёп
	статистик ахборот	Кўп марта ўлчамлар асосида олинадиган ва технологик жараённинг сифати ҳақида узоқ вақт давомида(бир нечасоат, кун, ой) ҳукм юритишга имкон берувчи ахборот	81ай81юе 1п1огта1юп
	ҳисобот ахборот	Хома шё миқдори, сифати ва тури, технологик жараённинг оралиқ ва пировард маҳсулотлари ҳақидаги маълумотларни ўз ичига олган ахборот	Ассоипйпд пёгшаёп
	Автоматик назорат	- технологик жараён ҳақида оператив маълумотларни автоматик равишда қабул қилиш ва уни қайта ишлаш учун керакли бўлган шароитлар таъминлаш	АиЮшайс соп1го1
	Автоматик ростлаш	- технологик жараёнларнинг тегишли параметрларини	АиЮшайс соп1го1з

		автоматик ростловчи асбоблар ёрдамида талаб қилинган сатҳда сақланиши
	Автоматик бошқариш	- технологик операцияларни белгиланган муттасиллигининг автоматик равишда бажарилишини ва бошқарув объектига нисбатан бўладиган таъсирларнинг муайян муттасиллигини ишлаб чиқиш	АиЮшайе соп1го1з
	Автоматлаштириш	- технологик жараёнларни одам иштирокисиз бошқарадиган техник воситаларни жорий этиш	АиЮшаёп
	Задатчик	- ўзининг чиқишида ростланувчи катталикнинг берилган қийматига мутаносиб сигнал ишлаб чиқаришга мўлжалланган қурилма
	тизимнинг статик характеристикаси	деб ўрнатилган режим жараёнидаги чиқиш ва кириш параметрларининг нисбатига айтилади	81а11811са1 с11агас1еп811с 8 о1Ъ 8у81ет
	тизимнинг динамик характеристикаси	деб, вақт ўтиши билан чиқиш катталигининг ўзгариши ўрнатилган режимнинг бузилиш давридаги	8у81ет дупатк с11агас1еп811с 8

		кириш катталигининг ўзгаришига боғлиқлилига айтилади
	Инерционлик ўлчови	чиқиш катталигининг доимий тезлик билан ўзгариб, ўзининг турғунлашган ҳолатига етгунча кетган вақтини кўрсатувчи вақт доимийсидир	1пег1пе88 о£ шстштешеп!
	П ростлагич