Тошкент ахборот технологиялари университети фарғона филиали

Термоқаршилик
Термопара


Термоқаршилик жисимларни электр қаршилигини температурага боғликлиги ходисасига асосланган. Ўтказгичларни қаршилиги уларни температурасига чизиқли боғланган. Температура қанча юқори бўлса уни электр қаршилиги шунча юқори бўлади. Бирор жисимни ёки бирор мухитни температурасини ўлчаш учун олдиндан қаршилиги градировкаланган иккинчи жисимни жисимга тегизиш, мухитга киритиш билан уни қаршилигини ўлчанади. Ўлчанган қаршиликга қараб жисим температураси тўғрисида информация олинади. Бу холда температура - жисим ички энергияси тўгрисидаги информация, электр информациясига термоқаршилик ёрдамида ўзгартирилди. Бу информацияни қайд этиш учун эса 90 чи йилларгача оддий қурилма ёрдамида қоғозга чизиб қўйиш билан эришилган.

Расм 22. Термодатчиклар.


Информация алмашинуви жараёнини қуйдагича ифодаланади:

Бирламчи		Иккиламчи улчаш		Электр сигналлари ни ракамли
—

Хозирда бу электр сигналлари АРҚ (АЦП аналоговой - цифровой преобразователь) аналог рақамли ўзгартиргич ёрдамида рақамли информацияга айлантирилади ва қайта ишланиб сақлаб қўйилади. Агар информацияни сақловчи қурилма магнит эффектига асосланган бўлса магнит майдони ўзгариши кўринишида, агар оптикага асосланган бўлса оптик йўлаклар кўринишида сақланади.
Сақлаб қўйилган информациялардан қайта фойдаланишда информацияни қабул қилувчи қурилма характеристикасига қараб унга мас шакилдаги формада қайта ўзгартирилади.
Информация хам юқорида кўрсатиб ўтилганидек, шакл ва формага эга. Ундан ташқари физик катталиклар сингари ўлчамга хам эга. Бошқа фанларда кўрсатиб ўтилганидек улар бит, байт, Кбай, Мбайт, Гбайт, Терра каби ўлчов бирликларга эга.
Хар кандай информацияни энг кичик бирлиги байт. 1байт - 8 битга тенг. 1 бит битта иккилик информацияни ифодалайди. Яъни 1 ёки 0. Информацияни кодлаштириш учун 8 та рақамдан фойдаланилади. 8 та иккилик рақам комбинациясидан ихтиёрий информацияни кодлаш мумкин.
Маълумки математикада ўнлик, саккизлик, ўн олтилик, иккилик саноқ системалари мавжуд. Иккилик информация дейилганда информацияларни иккилик саноқ системасида ифодаланиши тушинилади. Демак хар қандай катталик 0 ва 1 рақамлари орқали ифодаланади.
Компьютерли тизимлар, реал вақт тизимларида информацияларни иккилик саноқ системасида ифодаланиши асосий сабаби информацияларни қурилмаларда ифодаланиши қулайлигидандир. Физик электрон қурилмаларни турғунлик холати кўпчилик холатларда 2 та бўлади. Уланган - узилган, ўчиқ - ёқиғ, катта - кичик, берк - берк эмас, зарядланган - зарядсиз, ток оқмоқда - ток йўқ ва хокозо. Шунинг учун бу холатларни бирини “0”, иккинчисини “1” деб олинса информацияларни ифодаланиши соддалашади. Компьютерларда хар қандай информация охир оқибатда иккилик информация “0”, “1” кўринишга келтирилиб қабул қилинади, қайта ишланади, сақланади. Натижавий информация эса бажарувчи механизим тушнадиган формада чиқарилади.
Информацияларни сақлаш хозирда қуйдаги воситалар асосида амалга оширилмоқда: