Тошкент ахборот технологиялари университети фарғона филиали “Телекоммуникация технологиялари ва касбий таьлим”факультети

Амалий иши №3: Талабларни лойиҳалаш ва бошқариш.

Керакли жихоз ва воситалар: компьютер,проектор, кўргазмали материаллар.
Назарий қисм:
Талабларни бошқариш - талабларни ҳужжатлаштириш, таҳлил қилиш, кузатиб бориш, устуворлаштириш ва келишиш, шунингдек ўзгаришларни назорат қилиш ва тегишли манфаатдор томонларга хабар бериш жараёни. Ушбу лойиҳа давомида доимий жараён. Бир талаб - бу лойиҳанинг натижаси (маҳсулот ёки хизмат) мос келадиган қобилиятдир.
Талабни бошқаришнинг мақсади ташкилотнинг ўз мижозлари, ички ва ташқи манфаатдор томонларнинг талаб ва талабларини қондиришини таъминлаши, ҳужжатлашиши ва таъминлаши ҳисобланади. Талабларни бошқариш жараёни ташкилотнинг мақсадлари ва чекловларини таҳлил қилиш ва очиш билан бошланади. Талабларни бошқариш, шунингдек, талабларни қўллаб-қувватлашни режалаштиришни, талабларни ва улар билан ишлашни ташкил қилишни (талаблар учун атрибутларни) интегратсиялашни, шунингдек талабларга жавоб берадиган бошқа ахборот билан муносабатларни ва улар учун ўзгаришлар киритишни ўз ичига олади.
Шу тарзда ўрнатиладиган изланувчанлик компания ва манфаатдор томонларнинг манфаатдорлиги, тўлиқлиги, қамрови ва мувофиқлиги нуқтаи назаридан амалга оширилиши тўғрисида хабар бериш учун талабларни бошқаришда қўлланилади. İзленебилирлик, ўзгаришлар ўзгаришини, талаблар ёки бошқа тегишли унсурлар (масалан, ишлаб чиқилган меъморий муносабатлар орқали чиқа олмайди таъсирлар) орқали ўзгартиришлар таъсирини тушунишда ва шу ўзгаришларни жорий этишни осонлаштиришда талабларни бошқаришнинг бир қисми сифатида ўзгаришларни бошқаришга ёрдам беради.
Талабларни бошқариш лойиҳа гуруҳи аъзолари билан манфаатдор томонлар ўртасидаги мулоқотни ва лойиҳа давомида талабларни ўзгартиришни талаб қилади. Бирор бир талабни бекор қилишни олдини олиш учун, ривожланиш гуруҳининг аъзолари ўртасида мунтазам мулоқот қилиш муҳим аҳамият касб этади. Мисол учун, ички иловалар учун дастурий таъминотни ишлаб чиқишда, бизнесда фойдаланувчиларнинг талабларини эътиборсиз қолдириши мумкин бўлган кучли талабларга эга ёки фойдаланиш ҳолатларини яратишда фойдаланувчи талаблари эътиборга олинади, деб ҳисоблайдилар.
Кузатув талаблари талабларнинг ҳаётини ҳужжатлаш билан боғлиқ. Ҳар бир талабнинг келиб чиқишини текшириш мумкин, шунинг учун изланувчанликка эришиш учун талаб қилинадиган ҳар қандай ўзгаришлар ҳужжатлаштирилиши керак. Ҳатто амалга оширилган функтсиялардан кейин талаблардан фойдаланиш ҳам қўлланилиб, фойдаланилиши керак.
Талаблар маҳсулотни буюртма қилувчи, маркетинг менежери ва ҳақиқий фойдаланувчи каби турли манбалардан келади. Бу одамлар маҳсулотнинг турли талабларига эга. Талабларнинг изленебилирлиğини фойдаланиб, амалга оширилган хусусият, талабларни тузатиш пайтида уни хоҳлаган шахсга ёки гуруҳга қайтарилиши мумкин. Бу, масалан, ривожланиш жараёнида талабни биринчи ўринга қўйиш учун ишлатилиши мумкин. Бундан ташқари, фойдаланувчиларнинг тадқиқотлари, нима учун биринчи навбатда нима учун кераклигини кўриш учун фойдаланилмаётганлигини кўрсатади.
Тергов жараёнида талабларнинг дастлабки учта класси фойдаланувчилардан, бизнес ва ривожланиш гуруҳидан олинади. Ҳар бир соҳада шунга ўхшаш саволлар сўралади; мақсадлар нима, чекловлар нима, мавжуд воситалар ёки жараёнларнинг мавжудлиги ва ҳоказо. Фақатгина ушбу талаблар яхши тушунилган тақдирда функтсионал талаблар ишлаб чиқилиши мумкин.
Умумий ҳолатда талаблар лойиҳанинг бошида тўлиқ аниқланмайди. Баъзи талаблар ўзгармайди, чунки улар оддийгина ишлаб чиқарилмади ёки ички ёки ташқи кучлар лойиҳани ўрта муддатда таъсир қилади.
Тергов босқичида топшириладиган нарса - бу жамоанинг барча аъзолари томонидан тасдиқланган талаблар ҳужжати. Кейинчалик, ривожланишнинг қалинлигида, ушбу ҳужжат шкаласини кенгайтириш ёки кераксиз ўзгаришларни олдини олишда муҳим аҳамият касб этади. Тизим ишлаб чиқилгандан сўнг, ҳар бир янги хусусият янги имкониятлар дунёсини очади, шунинг учун талаблар спетсификатсияси жамоани асл визуалга боғлайди ва бошқариладиган назорат ҳажмини ўзгартиришга имкон беради.
Кўпгина ташкилотлар ҳали ҳам талабларни бошқариш учун фақат ҳужжатлардан фойдаланишса-да, бошқалар дастурий воситалар ёрдамида ўзларининг талабларини асослашади. Ушбу воситалар талабларга маълумотлар базасида бошқариш имконини беради ва одатда изленебилирлиğи отоматиклеşтирмек учун вазифаларга эга (масалан, ота-она ва бола талаблари ўртасидаги электрон уланишлар ёки синов ҳоллари ва талаблари ўртасида яратилиши мумкин), электрон базаси яратилиши, версия назорат қилиш ва ўзгартиришни бошқариш. Одатда бундай воситалар талаблар маълумотларини стандарт ҳужжат дастурига экспорт қилиш орқали спетсификатсия ҳужжатини яратишга имкон берувчи экспорт функтсиясини ўз ичига олади
Ушбу харажатлар аниқ аниқланганлиги ва олинадиган фойда этарлича катта эканлигига қарамай, лойиҳа босқичига ўтиши мумкин. Дизайнда асосий талабларни бошқариш фаолияти лойиҳанинг натижаларини талабларга мос ҳужжат билан таққослаб, ишнинг қамрови борлигидан ишонч ҳосил қилиш.
Яна мослашувчанлик муваффақиятга эришиш учун жуда муҳим. Мана, ўрта оқимдаги ўзгаришларнинг мумтоз ҳикояси бу яхши ишланган. Форд автомобил дизайнерлари 80-йилларнинг бошларида бензин нархи ўн йил охирига келиб галонига 3,18 долларга тушишини кутгандилар. Форд Торослар дизайни орқали ўртача нархлар 1,50 долларга баҳоланди. Дизайнерлар гуруҳи, агар газ нархи пастлигича, улар янада катта, қулай ва кучлироқ автомобил ишлаб чиқаришга қарор қилдилар, шунинг учун улар автомобилни қайта ишлаб чиқдилар. Буғдой лансмани янги автомобили чиққанда, биринчи навбатда у жуда кенг ва ҳайдаш учун қулай бўлгани учун, бутун мамлакат бўйлаб савдо рекордини ўрнатди.
Кўпгина ҳолларда, дастлабки талаблардан бу даражага тушиш ишламайди. Шундай қилиб, талаблар ҳужжати жамоа таркибидаги ўзгаришларни ҳал қилишда ёрдам берадиган муҳим восита бўлиб қолади.
Қурилиш ва синов босқичида талабларни бошқаришнинг асосий фаолияти иш ва харажатларнинг жадвал ва бюджет доирасида бўлишига ишонч ҳосил қилиш ва ишлаб чиқарувчи воситанинг талабларга жавоб беришидир. Ушбу босқичда ишлатиладиган асосий восита протетиб қурилиши ва итератив синовдан иборат. Дастурий таъминот дастурида фойдаланувчи интерфейси қоғозда яратилиши ва потентсиал фойдаланувчилар билан синовдан ўтиши мумкин, бунда дастурий таъминот доираси қурилади. Ушбу тестларнинг натижалари фойдаланувчи интерфейси дизайни қўлланмасида сақланади ва интерфейсни ишлаб чиқишга тайёр бўлганда дизайн гуруҳига топширилади. Бу ўз вақтларини тежайди ва ишларини анча осонлаштиради.
Ҳар қандай дастурий таъминотни ишлаб чиқиш лойиҳаси лойиҳадан баъзи ўзгаришларга йўл қўймасдан бажарилиши керак. Ўзгаришлар тугатилган маҳсулотни ишлатишни назарда тутадиган муҳитда содир бўлган ўзгаришлар, ишдаги ўзгаришлар, тартибга солинган ўзгаришлар, талабларнинг асл таърифида хато, технология чекловлари, хавфсизлик муҳитидаги ўзгаришлар ва бошқалар. Талабаларни ўзгартиришни бошқариш жараёни манфаатдор томонлардан ўзгаришлар сўровларини олиш, қабул қилинган ўзгартириш талабларини қайд қилиш, истак ва жараённи таҳлил қилиш ва аниқлаш, ўзгартириш талабини амалга ошириш, амалга ошириш учун сифат кафолати ва ўзгартириш сўровини ёпишдир. Кейин ўзгариш сўровлари маълумотлари тузилади, таҳлил қилинади ва тегишли ўлчовлар тœлдирилади ва ташкилий билимлар омборига киритилади.
Талабларни бошқариш маҳсулотни чиқариб юбориш билан якунланмайди. Шу пайтдан эътиборан, дастурнинг мақбуллиги ҳақидаги маълумотлар келгуси авлоднинг тергов босқичига тўпланади ва тарқатилади. Шундай қилиб, жараён яна бошланади
Протседураларни қўллаб-қувватлаш учун воситаларни сотиб олиш муҳим аҳамиятга эга эмас ва уни янада кенгроқ қайта ишлаш ташаббуси доирасида амалга ошириш керак. Узоқ вақтдан бери лойиҳага қўшилган ва ўрнатиладиган восита бошқариш талабларига жавоб берадиган барча талабларга жавоб бериши мумкин. Бироқ, талабларни бошқаришни қўллаб-қувватлаш учун воситаларни сотиб олиш ёки ишлаб чиқиш қимматга тушиши мумкин. Ташкилотлар қимматбаҳо ёрдам шартномалари билан боғлиқ бўлиши мумкин, воситаларидан фойдаланишни ўрганиш ва уни муайян эҳтиёжларни қондириш учун конфигуратсия учун нотўғри ҳаракат қилиш ва нотўғри қарорларга олиб келиши мумкин бўлган нотўғри фойдаланиш мумкин. Ташкилотлар ривожланиш жараёни ва асбоб-ускуналарининг кенг доираси ичида ўз эҳтиёжларини қўллаб-қувватлаш воситалари ҳақида қарор қабул қилиш учун қўшимча жараённи кузатиши керак.