Тошкент ахборот технологиялари университети факультет: акт соҳасида иқтисодиёт ва менежмент Кафедра

Рационалистик концепция пулнинг келиб чиқишини кишилар ўртасидаги битим, келишув натижаси сифатида изоҳлайди.
3-чизма. Қийматнинг меҳнат назарияси ва кейинги қўшилган миқдор нафлилиги назариясининг ўзаро алоқаси ҳамда бир-бирини тўлдириши.

Товар қийматининг пулдаги ифодаси

Нарх

Товар нафлилигининг пулдаги ифодаси

Таклиф

Бозорда намоён бўлиши

Талаб

Ишлаб чиқарувчи ва сотувчилар

Бозор иштирок-чилари манфаатининг ифодаланиши

Истеъмолчи ва харидорлар

Ижтимоий зарурий меҳнат сарфи

Товар қийматининг аниқланиши

Нафлилик ва қўшилган нафлилик

К.Менгер,
Ф.Визер,
Е.Бем-Баверк

Қиймат назариялари асосчилари

У.Петти, А.Смит, Д.Рикардо, К.Маркс

Меҳнат назарияси

Қийматнинг турли назариялари

Қўшилган нафлилик назарияси


Пул келиб чиқишининг эволюцион концепциясига кўра улар ижтимоий меҳнат тақсимоти, айирбошлаш, товар ишлаб чиқаришнинг ривожланиши натижасида вужудга келган. Қиймат шакллари ва айирбошлаш ривожланишининг тарихий жараёнини тадқиқ қилиш орқали товарлар умумий олами ичидан пул ролини бажарувчи алоҳида товарнинг ажралиб чиқишини тушуниш мумкин.Қоғоз пул умумий эквивалентлик вазифасини бажарганда, бошқа товарлар қиймати бевосита қийматга эга бўлган товар (олтин) билан эмас, балки қиймат белгисига эга бўлган ваколатли «товар» билан ўлчанади (4-чизма).

Реал нафлилик



Чекланган расмий нафлилик

Нафлилиги



Расмий нафлилик





Қоғоз пуллар

Олтин пул







Олтиннинг қиймати



Қиймат белгиси

Қиймати





Қиймат белгиси