Toshkent «Adolat» 2018 davlat va huquq nazariyasi

434

Odilqoriyev X.T. 

Davlat va huquq nazariyasi

Mamlakatimiz huquqiy tizimi muayyan 

huquqiy prinsiplar asosida amal qiladi. Jami-

yat hayotida qonuniylikni ta’minlashga bir qan-

cha muhim prinsiplarga rioya qilish orqali eri-

shiladi. Qonuniylikning o‘ziga xos xususiyatlari uning quyidagi prinsiplarida 

ifodalanadi:

1) Qonuniylikning yagonaligi. Qonunlar mamlakat hududida bir xilda 

qo‘llaniladi. Qonuniylik barcha qonunlar va boshqa normativ-huquqiy hujjatlar 

mamlakatning butun hududida yagona ma’no kasb etishi, bir xilda qo‘llanishi, 

hammaning qonun oldida tengligi, aholining biron-bir guruhi uchun imtiyoz va 

cheklashlar yo‘qligini bildiradi. Bu haqda O‘zbekiston Respublikasi Konstitutsi-

yasining 18-moddasida shunday deyilgan: «O‘zbekiston Respublikasida barcha 

fuqarolar bir xil huquq va erkinliklarga ega bo‘lib, jinsi, irqi, millati, tili, dini, 

ijtimoiy kelib chiqishi, e’tiqodi, shaxsiy va ijtimoiy mavqeidan qat’i nazar, qo-

nun oldida tengdirlar».

Respublikamizda qonunning yagonaligi va barcha fuqarolarning qonun 

oldida tengligi, 

birinchidan, O‘zbekiston Konstitutsiyasi va qonunlarini uning 

butun hududida amal qilishini va barcha normativ-huquqiy hujjatlar qonun aso-

sida qabul qilinib, ularga zid bo‘lmasligini anglatadi. 

Ikkinchidan, O‘zbekiston 

qonunlari uning ijtimoiy va davlat tuzumini, barcha millat va elatlarning man-

faatlarini qo‘riqlaydi. 

Uchinchidan,  mamlakatning butun hududida qonunlar 

bir xilda qo‘llaniladi.

2) Qonunning ustuvorligi va hamma uchun majburiyligi. Jamiyatda 

qonunlar oliy yuridik kuchga ega, boshqa normativ-huquqiy hujjatlarning ham-

masi qonun asosida qabul qilinadi. Biror-bir huquqiy norma qonunga zid bo‘la 

olmaydi, agar qonun bilan boshqa huquqiy norma o‘rtasida shunday nomuvo-

fiqlik paydo bo‘lsa, bunday holda qonun amal qiladi. Bu prinsip Konstitutsi-

yamizning 15-moddasida mustahkamlangan bo‘lib, unda shunday deyilgan: 

«O‘zbekiston Respublikasida O‘zbekiston Respublikasining Konstitutsiyasi va 

qonunlarining ustunligi so‘zsiz tan olinadi.

Davlat uning organlari, mansabdor shaxslar, jamoat birlashmalari, fuqa-

rolar Konstitutsiya va qonunlarga muvofiq ish ko‘radilar».

3) Qonuniylik va maqsadga muvofiqlik prinsipi. Mamlakat hududida 

amaldagi qonunlar va boshqa normativ-huquqiy hujjatlarni aniq bajarish har qaysi 

davlat organi, jamoat birlashmalari, mansabdor shaxslar va fuqarolar uchun 

shartdir. Ammo, barcha fuqarolar ham amaldagi qonunlarga bir xilda ixtiyoriy 

va vijdonan rioya qilavermaydilar. Ayrim fuqarolar qonun talablarini bajar-

maydi va amaldagi ba’zi qonunlarning eskirib qolganligi hamda ularni hozirgi 

davr talablariga javob bermasligini ro‘kach qiladilar. Mamlakatda o‘rnatilgan