Toshkent «Adolat» 2018 davlat va huquq nazariyasi

290

Odilqoriyev X.T. 

Davlat va huquq nazariyasi

larni, ya’ni rostgo‘ylik, insof, diyonat, ezgulik, shafqat, vijdon, insoniy qadr-

qimmat va tanlov erkinligini qamrab oladi.

Huquqiy madaniyatning normativ funksiyasi aksiologik (baholovchi) 

tavsiflar tizimi yordamida aks ettiriladi. U turli hodisa va faktlarda, ma’lum bir 

ahamiyat kasb etgan ongli shaxslar harakatida o‘z aksini topadi. Shundan kelib 

chiqqan holda, huquqiy normalar boshqa jamiyatning huquqiy madaniyatini 

tashkil qiluvchi elementlarni baholovchi obyekt sifatida maydonga keladi. 

Huquqiy madaniyatning normativ funksiyasi huquq normalarida 

nazarda tutilgan harakat namunalariga mos holda atrofdagi huquqiy voqelikni 

o‘zgartirishda erishilgan natijaga nisbatan munosabatda o‘z aksini topadi. 

Huquqiy madaniyatdagi baholovchi faoliyat shaxs, huquq xizmatchilari jamiyati, 

qonunchilik, huquqiy tartib-intizom, huquqiy munosabatlar, huquqiy boshqaruv 

mexanizmi (tegishli huquqiy ahamiyatga ega bo‘lgan) «o‘lchovidan» tashkil 

topadi.

Huquqiy madaniyatning sotsiologik funksiyasi shaxsning huquqiy 

sifatlari shakllanishi tizimi orqali o‘rganib chiqilishi mumkin. Shubhasiz bunday 

jarayonga huquqiy voqelik muayyan darajada ta’sir o‘tkazadi. Shu bilan birga, 

maqsadli huquqiy tarbiyaviy ishlarni olib borish, aholining huquqiy ta’limini 

tashkil qilish chorasini ko‘rish, ularga yuridik yordam ko‘rsatish, shaxsning 

o‘zini o‘zi tarbiyalash jarayonini faollashtirish zarur.

Huquqiy madaniyat kommunikativ funksiyani ham bajaradi. U fuqa-

rolarning huquqiy doiradagi muloqotini ta’minlar ekan, shu muloqot orqali 

mavjud bo‘ladi va ta’sir etadi. Bu yerda fuqarolarning faqat huquqiy harakat 

doirasidagi bevosita muloqoti, shuningdek, bizga shaxsan notanish bo‘lgan, 

bizdan makon va zamonda ajralib turgan tengdoshlarimiz, o‘tmish avlodlarimiz 

bilan bevosita «muloqoti» nazarda tutilmoqda. Bunday muloqot yozma yuridik 

asarlar vositasida ta’minlanadi. Bugungi kunda u ommaviy axborot vosi-

talarining takomillashuvi bilan yanada rivojlanadi. Huquqiy muloqot subyekt-

lararo o‘zaro ta’sir formulasi bo‘lib, huquq doirasida erkin va kamyob mohiyat 

sifatida namoyon bo‘ladi.

Bu funksiyani o‘zlashtirish huquqiy madaniy merosga, zamonaviy huquqiy 

madaniyatni uning boshqa ko‘rinishlariga nisbatan o‘zlashtirishga yordam beradi. 

Har bir jamiyatning huquqiy madaniyati boshqa jamiyat huquqiy madaniyatining 

o‘zaro ta’sirisiz muvaffaqtiyatli rivojlana olmaydi. Sovetlar davrida mam-

lakatimizning madaniyatini cheklashga urinish, jumladan, uning boy tarixiy, 

huquqiy merosidan uzishga intilish va zamonaviy davlatlar madaniy-huquqiy 

hayoti bilan har qanday aloqani cheklashga urinish qanday achinarli oqibat-

larga olib kelgani ma’lum. Huquqiy madaniyat hozirgi va o‘tmish davr huquqiy 

madaniyatining ilg‘or yutuqlarini o‘zida mujassamlashtirishi lozim. Huquqiy 

---