Toshkent «Adolat» 2018 davlat va huquq nazariyasi

416

Odilqoriyev X.T. 

Davlat va huquq nazariyasi

olaylik, ularda ishtirok etuvchi subyektlar qonun belgilagan me’yor ko‘lamida 

o‘z xatti-harakatlarini mustaqil kelishuv, shartnoma asosida erkin belgilaydilar.

Avtoritar metod deganda, ijtimoiy munosabatlarga hukmronlik, buyruq 

(imperativ) tarzida qat’iy ta’sir o‘tkazish tushuniladi. Masalan, ma’muriy-

huquqiy va jinoiy-huquqiy munosabatlarni olaylik. Bu munosabatlarda bir to-

monda davlat (davlat idorasi yoki vakolatli mansabdor shaxs) namoyon bo‘ladi, 

ikkinchi tomondan esa, fuqaro maydonga chiqadi. Ma’muriy yoki jinoiy javob-

garlikni qo‘llovchi vakolatli subyekt davlat hokimiyati nomidan ish ko‘radi, 

ya’ni avtoritar metodga tayanib huquqiy tartibga solishni amalga oshiradi.

Demokratik jamiyatda huquqiy tartibga solish quyidagi xususiyatlarga 

ega:

– huquqiy tartibga solishning barqarorligi;

– konstitutsiyaviy-tartibga solish ahamiyatining oshishi va ko‘lamining 

kengayib borishi;

– iqtisodiy, siyosiy, madaniy va mafkuraviy hayot sohalarida huquqiy 

tartibga solish rolining o‘sib borishi;

– huquqiy tartibga solish jarayonida ijtimoiy o‘zini o‘zi boshqarish va 

ijtimoiy munosabatlarga jamoat ta’sirining o‘sishi;

– ijtimoiy xulq-atvorni oldindan belgilash modellashtirish imkoniyatlarining 

oshib borishi;

– huquqiy tartibga solishning xalqchilligi va samaraliligi; 

– huquqiy tartibga solishning faol, ijtimoiy xarakterga egaligi.

 

Huquqiy tartibga solish mexanizmi 

jamiyatdagi turli-tuman ijtimoiy munosabat-

larga muntazam ravishda va muayyan ket-

ma-ketlikda ta’sir etish jarayonidir. Ijtimoiy 

munosabatlar mazmuni hamda huquqiy nor-

malar ruhi mamlakat intilayotgan maqsad va vazifalar, ya’ni: bozor iqtisodi-

yotiga o‘tish, huquqiy davlat va fuqarolik jamiyati barpo etish manfaatlari bilan 

uzviy bog‘liq.