Toshkent «Adolat» 2018 davlat va huquq nazariyasi

400

Odilqoriyev X.T. 

Davlat va huquq nazariyasi

huquqiy oilaning, ya’ni musulmon, roman-german va anglo-sakson huquq 

oilalarining ta’sirida shakllangan

1

. Tahlil jarayonida ta’kidlangan mezonlar va 

omillarga tayanib huquqiy tizimlar tasniflanadigan bo‘lsa, ularni ikki asosiy 

yo‘nalishga ajratish mumkin. Tabiiyki, mazkur yo‘nalishlardan har biri muayyan 

o‘ziga xos xususiyatlarga ega bo‘lgan bir qancha turlarga bo‘linadi. 

Birinchi yo‘nalish fransuz olimi R. Davidning asarlarida o‘z aksini top-

gan. Uning uch tomlik asarida uchta (roman-german, anglo-sakson, sotsialis-

tik) «huquq oilalari» ajratib ko‘rsatiladi va ularga dunyo xaritasining beshdan 

to‘rt qismini o‘z ichiga oladigan hamda «diniy va an’anaviy tizimlar» deb nom-

langan butun yuridik dunyo tutashadi

2

. R. Davidning tasnifi mashhur bo‘lib, 

Fransiya universitetlarida «Hozirgi zamon asosiy huquqiy tizimlari» fanining 

o‘qitilishi xuddi shu tasniflash asosida amalga oshiriladi.

Ikkinchi yo‘nalishning ko‘zga ko‘ringan vakili buyuk nemis yuristi 

K.  Svaygert hisoblanadi. U tasniflashga besh omilni, ya’ni: 1) huquqiy 

tizimning paydo bo‘lishi va taraqqiyoti; 2) yuridik fikrlashning o‘ziga 

xosligi; 3) o‘ziga xos huquqiy institutlar; 4) huquq manbalari va ularni sharhlash 

usullari; 5) mafkuraviy omillarni nazarda tutuvchi «huquqiy uslub» («huquq 

uslubi»)ni mezon qilib oladi.

Shu asosda K. Svaygert sakkizta «huquqiy doira»ni, huquq oilasini, ya’ni 

roman-german, anglo-sakson, skandinaviya, sotsialistik, musulmon huquqi, 

odat huquqi, hind huquqi, Uzoq Sharq mamlakatlari huquqi, Afrika va Lotin 

Amerikasi huquqiy oilalarini ajratadi.