Toshkent «Adolat» 2018 davlat va huquq nazariyasi

127

VI bob.

 Davlat mеxanizmi  

(apparati)

uning manfaat va ehtiyojlarini ta’minlash, himoya qilish va ularga rioya etishdir. 

Davlat mexanizmi (apparati) o‘z faoliyatida turli davlat organlarining normativ-

huquqiy hujjatlarni qabul qilish davrida inson huquq va erkinliklarining bir-

lamchi ekanligidan, hech bir organ inson huquq va erkinliklariga zid hujjatlar 

chiqarishi mumkin emasligini kafolatlaydi. Zero, O‘zbekiston Respublikasining 

Konstitutsiyasida ham davlat fuqarolarning huquq va erkinliklarini kafolatlashi 

e’tirof etilgan. Har qanday demokratik huquqiy davlatda inson huquqlari oliy 

qadriyat sifatida tan olinadi va e’zozlanadi.

Demokratizm prinsipi. Davlat mexanizmi (apparati) tashkil etili-

shi demokratik prinsip asosida amalga oshiriladi. Chunki, davlatning qonun 

chiqaruvchi organlari xalq tomonidan saylash orqali tashkil etiladi. Jumladan, 

O‘zbekiston Respublikasi Oliy Majlisining Qonunchilik palatasiga 135 nafar 

deputat O‘zbekiston xalqi tomonidan yashirin ovoz berish asosida saylanadi,  

15 nafar deputat O‘zbekiston Eko harakatidan saylanadi va shu demokratik tar-

tibda Oliy Majlisning Qonunchilik palatasi shakllantiriladi. Xuddi shu kabi Oliy 

Majlisning yuqori palatasi bo‘lgan Senat ham xalq vakillarining ishtirokida 

tashkil etiladi. Senatdagi mavjud 100 nafar senatorning 16 nafarini Prezident 

tayinlasa, 84 nafari viloyat, Toshkent shahar va Qoraqolpog‘iston Respublika-

sidan 6 nafardan mahalliy vakillik organlari deputatlari yig‘ilishida saylanadi. 

Mahalliy joylardagi Xalq deputatlari Kengashlari ham demokratik saylov aso-

sida shakllantiriladi. 

Ijro etuvchi hokimiyat – Hukumat ham xalq tomonidan saylangan Pre-

zident taqdimiga binoan Oliy Majlis tomonidan tashkil qilinadi. Oliy sud va 

Konstitutsiyaviy sudlarning raisi va uning o‘rinbosarlari, shuningdek, sudyalari 

ham Oliy Majlisdagi xalqning vakillari bo‘lgan senatorlar tomonidan saylanadi.

Davlat mexanizmi (apparati) xalqning ishtirokida shakllantiriladi, xalq 

hokimiyatini ifodalaydi, u ham o‘z faoliyatida faqatgina xalq manfaatlariga 

xizmat qiladi.

Pog‘onama-pog‘ona bo‘ysunish (iyerarxiya) prinsipi. «Ierarxiya» – bir-

biriga o‘zaro bo‘ysunuvda bo‘lish degan ma’noni anglatadi. Ierarxiya – pog‘onama-

pog‘ona, piramida, o‘zaro bo‘ysunuvdagi kabi so‘zlar bilan bir ma’noni anglata-

di. Pog‘onama-pog‘ona joylashish prinsipining mazumuni shundaki, u davlat 

organlari tuzilishining bir shakli bo‘lib, yuqori davlat organlarining vakolatlari 

quyi organlarining vakolatlariga nisbatan ko‘proq hamda ular quyi organlarning 

faoliyatiga ta’sir o‘tkazish imkoniyatiga ega bo‘ladi.

O‘zbekiston Respublikasi oliy davlat organlarining qarorlari mamlakat-

ning butun hududida quyi turuvchi barcha davlat organlari va mansabdor 

shaxslar tomonidan bajarilishi majburiy. Masalan, O‘zbekiston Respublikasi 

Prezidentining farmon, qaror va farmoyishi Vazirlar Mahkamasi hamda mahal-

---