Toshkent «Adolat» 2018 davlat va huquq nazariyasi

90

Odilqoriyev X.T. 

Davlat va huquq nazariyasi

Respublika hozirgi dunyoda keng tarqalgan davlat boshqaruv shakli 

bo‘lib, uning ikki ko‘rinishi mavjud: 

1) prezidentlik respublikasi; 2) parla-

mentar respublika

.

Prezidentlik boshqaruv shakli

da «kuchli prezident» qoidasiga asoslani-

ladi. Prezident hukumat boshlig‘i hisoblanib, uni tuzadi va hukumat prezident 

oldida hisobot beradi. Prezident ham rasman, ham amalda davlat boshlig‘i hi-

soblanib, maxsus tartibda xalq yoki saylovchilar hay’ati tomonidan saylanadi, 

shu bois u parlamentdan mustaqil holda faoliyat yuritadi. Prezident mustaqil 

holda normativ va normativ bo‘lmagan hujjatlar qabul qilish hamda parlament 

qabul qilgan qonunlarga veto qo‘yish huquqiga ega.

Davlat boshlig‘i keng vakolatlarga va mamlakatda hokimiyatni amalga 

oshirishda muhim nufuzga ega bo‘lib, shaxsan o‘zi yoxud parlament roziligi 

bilan hukumat a’zolarini tayinlaydi hamda vazifasidan ozod qiladi, shuningdek 

ba’zi hollarda parlamentni ham tarqatib yuborish huquqiga ega. 

Prezident ijroiya hokimiyat rahbari bo‘lsada, ayni vaqtning o‘zida millat-

ning yaxlitligi ramzi hisoblanadi. Prezident mamlakatda oliy bosh qo‘mondon 

vazifasini ham amalga oshiradi. Masalan, Rossiya, Fransiya, O‘zbekiston 

Respublikasi va boshqa qator davlatlarda prezident bevosita xalq tomonidan 

saylanadi. Saylovlar tegishli qonunlar asosida amalga oshiriladi.