Toshkent 2021 yil Annotatsiya

Tayanch so‘z: kesim, qirqim,og‘ma qirqim, tekislik, kesuvchi tekislik, murakkab qirqim

Takrorlash uchun savollar.

1. 
   Q irqim deb nimaga aytiladi?
   
2. 
   Kesim deganda nimani tushunasiz?
   
3. 
   Qirqim va kesimni farqi nimada?
   
4. 
   Kesimning qanday turlari mavjud?
   
5. 
   Kesim yuzasi necha gradusda shtrixlanadi?
   
6. 
   Murakkab qirqimlar va ularning turlari.
   

5.7-§. Aksonometrik proyeksiyalar. (O‘zDSt 2.317: 2003)

Mashina detallarini yasashda shu detallarning ish chizmalaridan foydalaniladi. Lekin ish chizmasining asosiy kamchiligi shundaki, unda detalning ko‘rinishlari alohida-alohida tasvirlanadi. Bu esa chizmaning o‘qilishini biroz bo‘lsa ham qiyinlashtiradi. Shuning uchun, amalda,detalning ish chizmasi bilan birga uning yaqqol tasviri ham beriladi. Yaqqol tasviri, ya`ni aksonometrik proyeksiyasi yordamida ish chizmalari tez va osongina o‘qiladi.

Ayniqsa, yangi ixtiro qilinayotgan mashina konstruksiyasi chizmalarini chizishda aksonometriya muhim ahamiyatga ega.

Aksonometriya yunoncha-akson-o‘q va metreo-o‘lchash degani, ya`ni o‘q bo‘yicha o‘lchash degan ma`noni anglatadi.

Fazodagi O nuqtada kesishuvchi o‘zaro perpendikulyar uchta chiziq aksonometrik o‘qlari deb qabul qilinib, bu koordinatalar tizimini aksonometrik P tekislikka s yo‘nalish bo‘yicha priyeksiyalash orqali aksonometriyada koordinata o‘qlarining proyeksiyalari hosil qilinadi (5.7.1 -chizma).

5.7.1 -chizma

Har bir o‘q uchun umumiy bo‘lgan e kesma masshtab birligi sifatida qabul qilinib, natural masshtab birligi deb ataladi. Bu kesmaning P tekisligidagi proyeksiyalari aksonometrik masshtab birliklari deyiladi. Ularning natural masshtab birligiga nisbatlari aksonometrik o‘qlari bo‘yicha o‘zgarish koeffitsiyentlari uchala o‘q bo‘yicha bir xil bo‘lsa (e_x=e_y=e_z), izometrik proyeksiya yoki qisqacha izometriya deyiladi. Agar o‘zgarish koeffitsyentlari ikkita o‘q bo‘yicha bir xil bo‘lib, uchinchi ulardan farq qilsa , ya`ni e<sub>x</sub>=e<sub>y</sub>≠e<sub>z</sub> bo‘lsa, dimetrik proyeksiya yoki qisqacha dimetriya deyiladi. Uchala o‘q bo‘yicha o‘zgarish koeffitsiyentlari turlicha, ya`ni e_x≠e_y≠e_z bo‘lsa, trimetrik proyeksiya yoki qisqacha trimetriya deyiladi. S yo‘nalish P ga perpendikulyar bo‘lsa, to‘g‘ri burchakli, og‘ma bo‘lsa, qiyshiq burchakli aksonometrik proyeksiya deyiladi.

Quyida to‘g‘ri burchakli izometrik proyeksiya va qiyshiq burchakli dimetriya o‘rganiladi.

1.