Toshkent 2021 yil Annotatsiya

3.2-§. Aylantirish usuli

Aylantirish usulidan foydalanishdan asosiy maqsad, tekshirilishi lozim bo’lgan narsaning geometrik elementi biror qo’zg’almas o’q (to’g’ri chiziq) atrofida aylantirilib, vazifani yechish uchun kerak bo’lgan vaziyatga keltirib qo’yishdan iborat. Bunda proyeksiya tekisliklari o’z vaziyatlarini saqlab qoladi.

Aylantirish jarayonida harakat qiladigan nuqtalarni aylanuvchi, harakat qilmaydigan nuqtalarni qo’zg’almas nuqtalar deyiladi. Harakat qiluvchi nuqtalarning proyeksiyalari o’z o’rinlarini almashtiradi, qo’zg’almaydigan nuqtalarning proyeksiyalari ham qo’zg’almas bo’ladi. Aylanish o’qi shaklning qaysi nuqtasi orqali o’tsa, o’sha nuqta ham qo’g’almas hisoblanadi.

Aylanayotgan nuqtalarning trayektoriyalari aylana yoylaridan iborat bo’lib, aylanish o’qiga perpendikulyar tekisliklarda harakat qiladi. Bunday tekisliklarni harakat tekisliklari deyiladi. Harakat tekisliklarining aylanish o’qi bilan kesishgan nuqtalari aylanish markazi deyiladi. Aylanish markazidan aylanuvchi nuqtagacha bo’lgan eng qisqa masofa aylanish radiusi deyiladi. Aylanish o’qi proyeksiyalar tekisliklaridan birortasiga perpendikulyar qilib o’tkazilsa, qolgan ikkitasiga parallel bo’ladi.