Тошкент-2021 3 Январь 2021 10-қисм Тошкент январь 2021 йил. Тошкент: «Tadqiqot»

Bola uchun mos bo‘lmagan turmush tarzi. Boshlang‘ich maktab bolasi kichik menejerga 
o‘xshaydi. U biznes uslubida kiyingan va kun bo‘yi tanasini tashqi intizomga bo‘ysundirishi 
kerak. 45 daqiqadan to‘rt-beshta dars davomida siz bir joyda o‘tirishingiz kerak. Afsuski, ba’zi 
o‘qituvchilar ularga tashqariga chiqishga ham ruxsat bermaydilar. Tanaffuslarda yurishingiz 
mumkin, lekin yugura olmaysiz, sayrga chiqolmaysiz. 7-10 yoshli bola uchun shunga o‘xshash 
turmush tarzi shunchaki zararli. Unga kuniga kamida ikki-uch soatlik faol yurish, tana holatini 
erkin o‘zgartirish va ochlik paytida ovqat iste’mol qilish qobiliyati kerak. Bu jarayon uning o‘sib 
rivojlanishida juda katta ahamiyatga ega hisoblanadi. Eng yaxshisi nima? Ko‘pgina mamlakatlarda 
bolalar dars paytida sinf atrofida aylanib yurish, qulay kiyimda kiyinish va ma’lum yoshga 
qadar o‘tirish imkoniyatiga ega, bu stollarda yoki faqat ularning yonida emas. Maktablarda siz 
o‘tiradigan, yotadigan, yuguradigan va o‘ynaydigan burchaklari bo‘lishi kerak, masalan maktab 
hovlisi. Kunning bir qismi bo‘sh vaqt sifatida tashkil etilishi kerak. Yoki hech bo‘lmaganda 
tushlik qilish, sayr qilish va muloqot qilish uchun bir yarim soat vaqt ajrating. 
Olomon va shovqin. Sizdan tashqari yana o‘ttiz kishi bo‘lgan idorada ishlashni xohlaysizmi? 
Hech qanday bo‘lim yo‘q, hamma bir joyda o‘tirishi kerak. Qanchalik shamollatmasangiz 
ham, u dim. “Ammo biz hammamiz shunday o‘qidik!” - deyishadi ba’zilari. Ha. Va bundan 
keyin ham bu noqulay edi. Endi hayot butunlay boshqacha. Yigirmanchi yillarda progressiv va 
yetmishinchi yillarda bag‘rikeng bo‘lgan narsa endi ortiqcha bo‘lib tuyuladi. O‘qituvchi o‘ttiz 
kishilik sinf bilan emas, balki 10-12 kishilik guruhlar bilan ishlashga qodir bo‘lsa yaxshi bo‘ladi. 
Masalan, Germaniyada yangi maktab tizimida umuman dars yo‘q. Buni tasavvur qilish qiyin, 
lekin bolalar turli yoshdagi guruhlarda, turli mavzular uchun turli xil tarkibda to‘planadi. Tez 
orada tizim butun mamlakat bo‘ylab majburiy bo‘lib qoladi.
Bir xillik. Farzandlarimizning miyasi ortiqcha ma’lumot sharoitida shakllanadi. Va maktab 
bilimlari tizimi hali ham yetarli bo‘lmagan holatga yo‘naltirilgan. Natijada, dastur shunchaki 
bolalar maktabdan tashqarida bo‘lgan kuchli hissiy ogohlantirishlar bilan raqobatlasha olmaydi. 
Uning zamonaviy bolani hayratga soladigan va o‘ziga jalb qiladigan hech narsasi yo‘q. Eng 
yaxshisi nima? Boshlang‘ich maktabda qiziqarli bo‘lish uchun u bolaning miyasiga boshqa joyda 
bo‘lmagan narsalarni taqdim qilish kerak. Masalan: aqlli kattalar va boshqa bolalar bilan suhbat 
uyushtirish kerak. Umumiy loyihalarda ishtirok etishini ta’minlash. Intellektual mehnat quvonchi 
taqdim qilish.