Тошкент-2021 3 Январь 2021 10-қисм Тошкент январь 2021 йил. Тошкент: «Tadqiqot»

Январь 2021 10-қисм
Тошкент
БАРКАМОЛ ШАХС ТАРБИЯСИДА АЛИШЕР НАВОИЙ МАЪНАВИЙ 
МЕРОСИДАН ФОЙДАЛАНИШ
Қуллиева Нигора Сайфулло қизи,
Навоий вилоят Қизилтепа туман
1-умумтаълим мактаб тарбия фани ўқитувчиси
Аннотация: 
Мазкур маколада ёшларни умуминсоний ва миллий ахлоқ руҳида тар-
биялашда бадиий адабиётнинг роли беқиёс эканлигини Навоий асарлари мисолида 
кўрсатилган. Ёшлар маънавиятини шалллантиришда, уларни баркамол этиб тарбиялашда 
Навоий маънавий меросининг ахамияти накида сўз юритилган 
Калит сўзлар:
Алишер Навоий, маънавият, баркамол шахс, садокат, жонкуярлик, ода-
мийлик 
Бугунги кунда Алишер Навоий ҳаёти ва ижодини кенг режа асосида ўрганишга кат-
та аҳамият берилганини умумтаълим мактаб, ўрта махсус, касб-ҳунар таълими ва 
олийгоҳларнинг ўқув дастурларида ҳам кузатиш мумкин. 
Чунки улуғ мутафаккир шоирнинг шахсияти ва серқирра ижодий мероси барча авлод 
вакиллари учун битмас-тугамас ибрат манбаидир. Муҳими шундаки, бугун Навоийни ан-
глаш ўзликни англаш даражасига айланди. Ёшларимиз мактаб партасидаёқ шоирнинг ҳаёти 
билан танишиш билан бирга, унинг рубоий ва туюқлари, фард ва қитъалари, ғазаллари, 
достонлари ҳамда илмий асарлари билан ҳам яқиндан ошно бўладилар. Ёшларни умумин-
соний ва миллий ахлоқ руҳида тарбиялашда бадиий адабиётнинг роли беқиёс эканлигини 
Навоий асарлари мисолида ҳам кузатиш мақсадга мувофиқдир. Инсон маънавий оламида 
кўпгина ахлоқий фазилатлар мавжудки, улар кишиларнинг ботиний дунёсида яшайди ва 
фаолиятида намоён бўлади. Маънавиятнинг жамият ҳаётидаги ўрни ҳақида Ўзбекистон 
Республикаси биринчи Президенти И.А.Каримов: “Маънавият – инсоннинг, халқнинг, жа-
миятнинг, давлатнинг куч-қудратидир. У йўқ жойда ҳеч қачон бахт-саодат бўлмайди”,- 
деган эди. Ҳалқ маънавиятини шакллантирмасдан туриб уни бир эзгу мақсад йўлида 
бирлаштириш мушкул. И.А.Каримовнинг “Юксак маънавият-енгилмас куч” асарида маъ-
навиятни шакллантирувчи асосий мезонлар келтирилган бўлиб, улардан бири аждодлари-
мизнинг маънавий меросидир. Ёшларда ватанга, илмга бўлган муҳаббатни тарбиялашда, 
баркамол шахс қилиб тарбиялашда хазрат Мир Алишер Навоий маънавий меросининг 
ўрни беқиёсдир. Алишер Навоий ўзининг бадиий асарларида баркамол инсон образларини 
яратиб, унга етишиш йўллари тўғрисида фикрларини ифодалаган бўлса, маърифий асарла-
рида эса бундай инсонни шакллантиришнинг мазмуни, тамойиллари, усул ва услубларини 
баён этади. 
Алишер Навоий ҳар бир инсон ақлли, ахлоқли, билимдон, оқил, доно, софдил, сахо-
ватли, сабр-қаноатли, адолатли, мурувватли, камтар, мард ва жасур бўлмоғи лозим, дсб 
билган. 
Бугунги кунда халқимиз орасида борига қаноат қилмаслик, шукрона қилмаслик нати-
жасида турли, тезроқ бойлик орттириш илнжида турли қинғир йўлларга кираётган ёки 
бошқа давлатларга кетиб қулга айланаётган лишилар ҳеч кимга сир эмас. Алишер Навоий 
ўзининг “Маҳбуб ул-қулуб” асарида қаноатни ижобий хислат эканлиги ҳақида шундай 
ёзади: “Қаноат бир қўрғонки, унга кирсанг нафснинг ғалвасидан қутиласан, қаноат бир 
чўққики унга чиқсанг дўст душманга мухтожликдан халос бўласан, қаноат хокисорлик-
дирки натижаси юксаклик, қаноат экиндир уруғи бойлик, қаноат дарахтдир-меваси хурмат, 
муҳтожсизлик, қаноат майдир-аччиқ, лекин нашъаси шодлантирувчи, у йўлдир қаттиқ ле-
кин манзили севинчдир”. 
Шунингдек, инсондаги нафс ва унинг балоси ҳақида, нафснинг инсон бошига турли 
кулфатлар солишига, нафақат ўзининг балки малакат таназзулига ҳам сабабчи бўлишига 
доир шундай ёзган эди: 
То ҳирсу ҳавас хирмани барбод ўлмас,
То нафсу ҳаво қасри барафтод ўлмас,
То зулму ситам жонға бедод ўлмас,
Эл шод ўлмас, мамлакат обод ўлмас

---

86