21
Апрель 2021 10-қисм
Тошкент
BOSHLANG‘ICH SINFLARDA MATEMATIK MASALALARNI YECHISH ORQALI
O‘QUVCHILARNING QOBILYATLARINI YUZAGA CHIQARISH
Abilova Shaxnoza Manazorovna
Angren shahar 30-umumiy o‘rta ta’lim maktabining
2-toifali boshlang‘ich sinf o‘qituvchisi
Telefon raqami: +99899 818 63 25
Annotatsiya:
Ushbu maqola orqali boshlang‘ch sinflarda matematika o‘qitish predmeti va
masalalar yechish usullar orqali bolalarni fikrlash qobilyatlarini o‘stirish metodlari haqida so‘z
yuritilgan.
Kalit so‘zlar:
O‘qitish vositalarini, darsliklar, didaktik materiallar, ko‘rsatma - qo‘llanmalar va
texnik vositalar.
Boshlang‘ich sinf o‘quvchilarini har tomonlama rivojlantirish pedagogik jarayonning asosiy
tarkibiy qismidir. O‘quvchilarga ularning qobiliyatlarini namoyon qilishga imkon berish,
mustaqilligini va ijodiy potinsialini rivojlantirish boshlang‘ich maktabning asosiy vazifasidir.
Bu masalalarni muvofaqiyatli hal qilish uchun ko‘p tomondan o‘quvchilarda bilim olishga bo‘lgan
qiziqishning shakllantirilganligiga bog‘liq.
O‘quvchilarning bilim olishga qiziqishlarini rivojlantirishda tafakkur asosiy rol o‘ynaydi.
Tafakkur bilan bir vaqtda va uning bilan bog‘liq ravishda barcha bilim olish jarayonlari rivojlanadi.
Boshlang‘ich sinf o‘quvchilariga matematikani muvaffiqiyat bilan o‘qitish uchun mehnat
faoliyatini boshlovchi o‘qituvchi matematika o‘qitishning ishlab chiqilgan tizimini, ya’ni
boshlang‘ich sinflarda matematika o‘qitish metodikasini egallagan bo‘lishi va shu asosda mustaqil
ravishda ijodiy ishga kirishishi kerak.
Tafakkurning rivojlanishi bilan birgalikda “fikran, sodda ishlarni rejalashtirish”, o‘zining
harakatlarini baholash xususiyatlari rivojlana boradi. Boshlang‘ich ta’lim davrida o‘quvchilarning
aqliy va jismoniy faoliyatini tashkil qilishda didaktik o‘yinlar alohida ahamiyatga ega.
Matematika darslarida didaktik o‘yinlardan foydalanish o‘quvchilar zehnini o‘stirish, tez
hisoblash ko‘nikmalarini oshirishda muhim ahamiyatga ega.
Matematika tafakkurni rivojlantirish uchun asosiy zamin bo‘lib xizmat qiladi. Tafakkurni
rivojlantirishning konkret usullari mavjud emas. Biz o‘quvchilar tafakkurini umuman o‘stiramiz,
matematika o‘rgatish va h.k lar orqali.
Dastlabki matematik bilimlarni o‘quvchilar o‘zlarining oldingi bilimlariga mos ravishda birbiri
bilan bog‘liq holda o‘zlashtiradilar. Bunda ular tafakkurning ular bilimlarga mos darajasidagi
amallari: analiz, sentiz, taqqoslash, abstraktlashtirish, konkretlashtirish, induksiya va deduksiyadan
foydalanishadi, mulohazalar yuritishadi. Matematik bilimlarni o‘zlashtirish o‘quvchilarning
fikrlashini rivojlantiradi. Tafakkur amallarini bilib olish esa o‘z navbatida yangi bilimlarni
o‘zlashtirishni yengillashtiradi.
Real dunyo predmetlari va hodisalarni o‘rganish uchun biz ularni xayolan (fikran) kichik
qismlarga ajratamiz, ya’ni analiz qilamiz; qismlar yoki predmetlar va hodisalar orasidagi
bog‘lanishni o‘rganamiz, ya’ni sentiz qilamiz. Tafakkurning bu amallari o‘zaro bog‘liqdir. Analiz
va sintez amallari arifmetikani o‘rganishda ham, mashqlar bajarilganda ham, masalalar
yechilganda ham ishlatiladi. Birinchi sinfdayoq o‘quvchi to‘plam elementlarini real ko‘rinishda
qismlarga ajratadi, o‘rganadi va ularni birlashtiradi. Keyinchalik esa u xayolda, fikran analiz va
sintez amallarini bajara boshlaydi.
Matematikaning har qanday bo‘limini o‘rgatishda ham analiz va sintez amallaridan keng
foydalanilаdi. Bu amallar matnli masalalarni yechishda ham ishlatiladi.
O‘qituvchi rahbarligida o‘quvchi masalaning mazmunini analiz qiladi, uni sonli ma’lumotlarga
ajratadi, berilgan qism va topilishi kerak bo‘lgan noma’lumlarni aniqlaydi.Murakkabroq arifmetik
masalalarni yechishda murakkab hamda nozik analiz va sintez usullari ishlatiladi.
Boshlang‘ich matematikani o‘rgatishda taqqoslash usulidan ham foydalaniladi. Bunda berilgan
arifmetik masalalardagi ob’ektlar va ularning qismlari o‘zaro taqqoslanadi, o‘xshash va o‘xshash
bo‘lmagan xususiyatlar aniqlanadi.
Do'stlaringiz bilan baham: 
