|
Foydalanilgan adabiyotlar ro‘yxati.
1. Q. Abdullayeva va boshq. 2-sinfda o‘qish darslari. - Т.: 2004.
2. Yu. K. Babanskiy. Hozirgi zamon umumiy ta’lim maktabida o‘qitish metodlari. - Т.:
„O‘qituvchi”, 1990.
3. www.ziyouz.com
121
Апрель 2021 10-қисм
Тошкент
YOSHLAR TARBIYASIDA TURIZMNING PEDAGOGIK IMKONIYATLAR
N.R.Qutlumuratova
UrDU magistranti
Annotasiya:
Ushbu maqolada yoshlar tarbiyasida turizmni pedagogik imkoniyatlari, turizmni
yoshlar tarbiyasiga ta’siri haqidagi fikrlar yoritib berilgan.
Kalit so‘zlar:
turizm, sayyohlik, xordiq chiqarish, yoshlar turizmi, ta’lim, o‘qitish, sog‘lig‘ini
yaxshilash, kasbga yo‘naltirish, ijtimoiy moslashuv.
So‘nggi yillarda qo‘shimcha ta’limning pedagogik mohiyati va shu sababli yoshlar turizmi-
ning yosh avlodni tarbiyalashdagi o‘rni mavzusiga alohida e’tibor qaratilmoqda. Mamlakatimiz-
da yoshlarga qaratilayotgan e’tiborlardan biri, ayniqsa ichki turizmni rivojlantirish jarayoning
ozi yoshlar turizmi juda katta rol o‘ynaydi. Ta’lim tizimini rivojlantirishning bugungi davrida
bu masalaga e’tibor qaratish, pedagogik fan nuqtai nazaridan alohida ahamiyatga ega hisobl-
anadi. Adabiyotlarda ”turizm” nomi ko‘plab sifatlar bilan birga keladi: shaharlararo, mahalliy,
xorijiy, piyoda, tog ’, suv, sport va dam olish, havaskorlik, yoshlar, ekskursiya va boshqalar.
Ta’riflarning ko‘pligida ”turizm” tushunchasining murakkabligi haqida gap boradi. Ammo ”say-
yohlik” tushunchasiga kiritilgan bu ko‘plab sifatlar faqat o‘ziga xos xususiyatlarni tavsiflay-
di, ularning barchasi o‘zgaruvchan belgilar bo‘lib, turistik termin jihatdan bir martalik ta’rif
emas. Ularning barchasi turistik faoliyatning o‘ziga xos shakllarining turli jihatlarini tavsiflaydi:
asosiy maqsad, davomiyligi, harakat qilish usuli, tashkil etish usuli, mavsumi, ishtirokchilar
kontingenti va boshqalar. Turizmning mohiyati insonlarning kosmosda doimiy yashash joyidan
boshqa joylarga harakatlanishidir. Sayohatsiz turizm bo‘lmaydi. Faoliyatni tashkil etish nuqtai
nazaridan zamonaviy turizm ikki yo‘nalishga bo‘linadi: tijorat va sport va sog‘liqni saqlash (il-
gari havaskorlik bilan shug‘ullangan). Tijorat turizmida turistik vaucherlarda dam olishni tashkil
etish, shuningdek ekskursiya va xordiq chiqarish maqsadida jamoaviy sayohatlar uchun transport
vositalaridan foydalanishni o‘z ichiga oladi. Ushbu sayohatlar, ekskursiyalar, sayohatlar mashrut
bo‘yicha sayyohlarga to‘liq yoki qisman xizmat ko‘rsatadigan turistik agentliklar tomonidan
tashkil etiladi. Sport va sog‘liqni saqlash turizmi esa turli shakllarni o‘z ichiga oladi, ammo
uning barcha faoliyatini o‘ziga xos xususiyati shundaki, ular ishtirokchilarning o‘zlari tomoni-
dan tashkil etiladi. Bolalar va yoshlar (maktab) sayyohlik tijorat va sport va ko‘ngil ochish
(havaskor) turizm o‘rtasida oraliq pozitsiyani egallaydi. Bu erda ishning ikki tomoni bor - qat-
nashuvchi (bolalar) va tashkilotchi, yordam beradigan (ma’muriyat, o‘qituvchilar tarkibi). Ushbu
ikki tomonning turizmga munosabati turlicha, ammo ular bir-biriga zid emas. Bolalar uchun
turizm bu romantikaga to‘la hayajonli faoliyat, faol dam olish usulidir. Sayohat bu - o‘qituvchi-
lar uchun o‘z o‘quvchilarini yaxshiroq bilish va ularning rivojlanishiga faol ta’sir ko‘rsatadigan
vosita, ya’ni pedagogik muammolarni hal qilish vositasi bo‘lib xizmat qiladi. O‘qituvchi bolalar
ehtiyojlarini qondirish, sayohatga qiziqish orqali o‘z maqsadlariga tezroq va osonroq erishadi.
Ilmiy jamoatchilikda qabul qilingan qoidalarga ko‘ra: yoshlar turizmi - bu dam olish va ijtimoiy
foydali faoliyat shaklida amalga oshirilаdigan o‘spirinlar va yigitlarning uyg‘un rivojlanish vo-
sitasi hisoblanadi. Uning tarkibiy tarkibiy qismiga sayohat va ekskursiyalarni kiritish mumkin.
“Yoshlar turizmi” iborasi mahalliy va xalqaro pedagogika fanida va amaliyotida rivojlangan “tur-
izm va o‘lkashunoslik faoliyati (TKD)” ta’rifi bilan bir xildir. Ko‘plab o‘n yillar davomida mam-
lakatda turizm va o‘lkashunoslik ishlari tizimi ishlab chiqilgan va faoliyat yuritmoqda, hozirgi
kunda ta’lim sohasida ikki yo‘nalishda olib borilmoqda: bolalarni o‘qitish, shu jumladan ixtiso-
slashtirilgan va ta’lim muassasalarida. Talabalar bilan turizm va o‘lkashunoslik ishlarida turizm
va mahalliy tarixning mutanosib kombinatsiyasi o‘ta muhimdir. Turizm tabiatiga ko‘ra har doim
mintaqa haqidagi bilimlarni o‘z ichiga oladi. Hech narsani tanimasdan sayohat qilish mumkin
emas va har qanday kampaniyada ma’lum kuzatuvlar o‘tkaziladi. Xalq orasida shunday aforizm
ishlatilafdi : “Turizm - bu mahalliy tarix, ammo mahalliy tarix - bu turizm emas”. Garchi sport
turizmi shu bilan farq qilsa-da, bu erda birinchi navbatda diqqatga sazovor joylarni emas, balki
o‘zingizni tanib olish vazifasi qo‘yiladi. Xuddi shu tarzda, mahalliy tarix mustaqil mashg‘ulot
bo‘lishi mumkin, u sinfdan tashqari o‘quv va tarbiyaviy ishlarning alohida turi sifatida mav-
jud bo‘lishi mumkin. Mamlakatimiz tarixi va sayyohlik ishlarini alohida olib borish mumkin,
ammo pedagogika uchun ularni birlashtirish yaxshiroqdir. Turizm faol dam olish va qo‘shimcha
122
Do'stlaringiz bilan baham: |
