Тошкент-2021 3 Апрель 2021 10-қисм Тошкент апрель 2021 йил. Тошкент: «Tadqiqot»

Апрель 2021 10-қисм
Тошкент
ish davrni boshdan kechirmoqda. Bolaning munosabatlar tizimidagi o‘rnini anglashi o‘zgaradi. 
“Rivojlanishning ijtimoiy holati o‘zgarib bormoqda va bola yangi yosh davri chegarasida.” Bola 
ijtimoiy munosabatlar dunyosida o‘z o‘rnini anglaydi va o‘quv faoliyati bilan bevosita bog‘liq 
bo‘lgan talabaning yangi ijtimoiy mavqeini egallaydi. Ushbu jarayon uning o‘ziga xos ongini tub-
dan o‘zgartiradi, bu esa qadriyatlarni qayta baholashga olib keladi. O‘rganish talaba uchun juda 
katta ahamiyatga ega, shuning uchun, masalan, ushbu bosqichda bolaning muvaffaqiyatsizliklar 
zanjiri barqaror komplekslarning shakllanishiga yoki hatto surunkali akademik etishmovchilik 
sindromiga olib kelishi mumkin.Yosh o‘quvchining eng muhim shaxsiy xususiyatlariga quy-
idagilar kiradi: hokimiyatga bo‘ysunish, sezgirlikni oshirish, diqqatlilik, u duch keladigan ko‘p 
narsalarga sodda, o‘ynoqi munosabati. ”Boshlang‘ich maktab o‘quvchisining xatti-harakatlarida 
itoatkorlik, konformizm va taqlid ko‘rinadi.Maktabdagi ta’lim bolalar uchun juda yangi va shun-
ing uchun qiziqarli mashg‘ulotdir, shu bilan birga ular bir qator qiyinchiliklarga duch kelishadi. 
Dastlab, albatta, maktab o‘quvchilari o‘quv vazifalarini mustaqil ravishda qanday shakllantirishni 
va ularni hal qilish bo‘yicha harakatlarni bajarishni bilishmaydi. Hozircha o‘qituvchi bu borada 
ularga yordam beradi, ammo asta-sekin ular o‘zlari tegishli ko‘nikmalarni egallaydilar (aynan shu 
jarayonda ular mustaqil ravishda olib boriladigan ta’lim faoliyati, o‘rganish qobiliyatini shakllan-
tiradi). ... Ushbu yoshdagi bolalar dürtüsellik, kayfiyat, o‘jarlikning ulushiga ega. Kichik maktab 
o‘quvchilarida irodaviy jarayonlar hali etarlicha rivojlanmagan. Asta-sekin irodaviy harakatlarni 
ko‘rsatish qobiliyati maktab o‘quvchilarining aqliy faoliyati va xulq-atvorida paydo bo‘ladi. Ix-
tiyoriy aqliy harakatlar maktab o‘quvchilarida shakllanadi, masalan, qasddan yod olish, irodaviy 
e’tibor, yo‘naltirilgan va doimiy kuzatuv, turli muammolarni hal qilishda qat’iyatlilik. Shuning 
uchun talabalar faoliyati natijalarini kattalar tomonidan baholashning ahamiyati ortib bormoqda. 
Ijtimoiy va individual ahamiyatga ega bo‘lgan o‘quvchining o‘quv-bilish faoliyati mohiyatan ikki 
tomonlama rag‘batlantirishga ega: ichki, talaba qoniqish olganda, yangi bilim va ko‘nikmalarni 
egallaganda va tashqi, uning bilishda erishgan yutuqlari o‘qituvchi tomonidan baholanadi.O‘qitu-
vchi tomonidan baholash talaba uchun rag‘batdir. Ushbu baho talabaning o‘zini o‘zi qadrlashiga 
ham qattiq ta’sir qiladi. Bundan tashqari, zaif o‘quvchilarda baholashga ehtiyoj va tajribalarning 
kuchi ancha yuqori. Baholash mukofot vazifasini bajaradi. O‘qituvchilarni baholash, bolangizga 
o‘z ishini vaqt o‘tishi bilan baholashni o‘rganishga yordam beradi. Bundan tashqari, bu nafaqat 
natijani baholash, balki o‘quvchining xatti-harakatlarining o‘zi, muayyan muammoni hal qilish 
uchun tanlagan usuli bo‘lishi kerak. Maktabning boshlang‘ich sinflarida o‘qituvchi o‘zini o‘quv-
chining faoliyatini baholash uchun faqat jurnaldagi belgi bilan cheklay olmaydi. Bu erda mazmunli 
baho muhim ahamiyatga ega, ya’ni o‘qituvchi talabaga ushbu aniq baho nima uchun berilganligini 
tushuntirib berishi, bola ishining ijobiy va salbiy tomonlarini ajratib ko‘rsatishi kerak.