Тошкент-2021 3 Апрель 2021 10-қисм Тошкент апрель 2021 йил. Тошкент: «Tadqiqot»

List of used literature.
1. Yuldashev J.G ’, Usmonov S.A. Introduction of modern pedagogical technologies into 
practice. - T.:2008, p.72.
2. Khaydarov F.I., Khalilova N.I. General psychology. Textbook. T .: 2010, p.85.
3. Matchanov S et al. Organization of primary school mother tongue lessons on the basis of 
pedagogical technologies. - T .: “Yangiyo‘l” 2008.
4. Qurbonov. Didactic games. Khorezm Regional Institute for Retraining and Advanced 
Training of Teachers. Urgench, 2011.

---

43
Апрель 2021 10-қисм
Тошкент
MAXSUS TA’LIM TIZIMIDA KORREKSION-PEDAGOGIK YORDAMNI 
SHAKLLANISHI VA RIVOJLANTIRISHIDA MUHIM O‘RIN TUTGAN G‘OYA VA 
YONDASHUVLAR
Rahimova Munira Rajabovna
Qo‘qon davlat pedagogika instituti o‘qituvchisi
Tel: [phone]
[e-mail] 
Erkinova Sarvinoz Mashrabjon qizi
Qo‘qon davlat pedagogika instituti talabasi
Tel: [phone]
[e-mail]
Annotatsiya: 
Mazkur maqolada Respublikamiz va jahonda maxsus ta’lim tizimida 
korreksion-pedagogik yordamni tashkil etishda, uni shakllanishi va rivojlantirishida muhim 
o‘rin tutgan g‘oya va yondashuvlar xususida fikirlar ilmiy adabiyotlarda keltirilgan manbalar 
asosida bayon etilgan. Shuningdek, eshitish qobiliyatini yo‘qotgan bolalar ta’lim tizimining 
o‘tmishi va buguni haqidagi ma’lumotlar aks etirilgan. 
Kalit so‘zlar: 
surdopedagog, korreksion-pedagogik yordam,
 
senzitiv davr, moslashish.
Respublikamiz hukumati tomonidan olib borilayotgan ijtimoiy islohotlarda yosh avlodning 
barkamolligiga erishish masalalari, xususan, imkoniyatlari cheklangan bolalar ta’lim-tarbiyasi 
muammolarini hal etishga e’tibor berib kelinmoqda. 
Alohida yordamga muhtoj bo‘lgan bolalar orasida u yoki bu darajada eshitishidan mahrum 
bo‘lgan bolalar ko‘pchilikni tashkil etadi. Ushbu toifa bolalarga milliy qadriyat va hududiy shart-
sharoitlarimizdan kelib chiqqan holda maxsus ta’lim muassasalarida korreksion yordam ko‘rsatish 
(umumiy va xususiy maqsadlari, vazifalari, ta’lim-tarbiyalashning mazmun va tamoyillari, ushbu 
bolalar imkoniyatlariga mos bo‘lgan ish metodlari)ning ilmiy asoslarini to‘liq ishlab chiqish 
maxsus ta’lim tizimining kun tartibida turgan hamda o‘zining tezkor yechimini kutayotgan bosh 
muammodir. 
Eshitishida muammosi bo‘lgan bolalar ta’lim-tarbiyasi zamonaviy tizimining mohiyati, 
uning o‘ziga xosligini tushunish hamda maxsus ta’lim, xususan, maxsus ravishda tilga o‘rgatish 
tizimining samaradorligiga erishish, uni takomillashtirishda surdopedagogikaning rivojlanish 
tarixini: turli davrlarda yashab o‘tgan ilg‘or surdopedagog va olimlar tomonidan ilgari surilgan 
g‘oyalar, yondashuvlarni chuqur o‘rganish va tahlil qilish muhim ahamiyat kasb etadi. 
Zero, taniqli olim va pedagog F.F.Rau ta’kidlaganidek: «O‘tmish surdopedagoglarning 
tajribasi, ya’ni surdopedagogikaning rivojlanish tarixi haqida to‘liq ma’lumotlarga ega bo‘lgan 
surdopedagok o‘tmish xatoliklarini takrorlash, shuningdek, kulgili ravishda «yangitdan Amerikani 
kashf qilish»dan kafolatlanadi hamda ishiga ijodiy yondasha olish va o‘z g‘oyalarini ishonchli 
tarzda olg‘a sura olish imkoniga ega bo‘ladi» [5].
L.S.Vigotskiy ta’lim-tarbiya samaradorligiga erishishda “Nuqsonning murakkab tuzilishi” 
hamda “Ta’lim-tarbiya va rivojlanish mutanosibligi” psixologik ta’limotlariga tayangan holda ish 
ko‘rish lozimligini aniq misollar bilan asoslab berildi. Olim maxsus maktablardagi og‘zaki nutqni 
rivojlantirishga mo‘ljallangan usul bolaning sermazmun hayoti, uning qiziqishlari bilan bog‘liq 
bo‘lmagan sharoitda olib borilishiga e’tibor qaratib, nutqni ijtimoiy hayotda ishtirok etmagan holda 
egallash, qirg‘oq bo‘yida turib suzishni o‘rganish holatiga qiyoslab, ijtimoiy muhit hamda uning 
tuzilishi har qanday tarbiya tizimining pirovard hamda hal qiluvchi omili ekanligini alohida qayd 
etadi: “Bola hayotini shunday tashkil etish lozimki, unga nutq zarur va qiziqarli bo‘lsin. Ta’limni 
bola qiziqishlariga qarshi emas, ushbu qiziqishlar tomon yo‘naltirish lozim. Umuminsoniy nutqqa 
nisbatan ehtiyojni yuzaga keltirish zarur, shundagina nutq paydo bo‘ladi. Nutq muloqotga kirishish 
va fikrlash asosida, murakkab hayotiy sharoitlarga moslashish natijasida yuzaga keladi» [3].
Respublikamiz milliy maxsus pedagogikasida
 
korreksion-pedagogik yordamni shakllanishi va 
rivojlanishi bir qator yetuk olimlarimizning ilmiy tadqiqot ishlari bilan bog‘liq bo‘lib, hususan, 
N.Sh.Bekmuradovning ilmiy tadqiqot ishi «Issiq iqlim sharoitining eshitishida nuqsoni bo‘lgan 
o‘quvchilar ishchanlik faolligiga ta’siri» mavzusiga bag‘ishlangan bo‘lib, muallif to‘plagan 
ma’lumotlar asosida hududimizga mos ravishda maxsus maktab-internatlar kun tartibi, o‘quv 

---

44