Toshkent 2014 B. M. Azizov, I. A. Israilov, J. B. Xudoyqulov o

 
15.5
Qoldiqlaming yerkinlik darajasi 30 boMgandagi tos ahamiyatini aniqlash uchun 
ilovadagi 51-jadvaldan foydalaniladi.
Tajriba ma‟iumotlarini statistik tahlil qilish natijalari 68 jadvalda keltirilgan.
51 -jadval
_____________ Kungaboqar navlari hosildorligi (s/ga) ________________
50-jadval
 
Dispersiya
Kvadratlar
yig'indisi
Erkinlik
darajasi
O'rtacha
kvadrat
F
F
FoS
Umumiy
124.48
47
-
-
-
Takrorlanishlar
1.28
2
-
-
-
Navlar
108.03
15
7.2
14.24
2.02
Qoldiq(xatolar)
15.17
30
0.51
-
-

---

2 4 0
КО„Р OMILLI TAJRIBALARDA NATIJALARNI DISPERSION
TAHLIL QILISH
Ikki va undan ortiq omillar o„rganiladigan tajribalar ko„p omilli tajribalar deb 
ataladi. Ko„p omilli tajribalarda bir vaqtning o„zida bir nechta omillar: nav, mineral 
oziqlantirish, sug'orish va boshqalar o'rganiladi.
So'ngi yillarda barcha soxalar singari qishloq xo'jaligida ham ko„p omilli 
tajribalarga bo'lgan ehtiyoj ortib bormoqda . CHunki ko'p omilli tajribalar olib borish 
bir vaqtning o'zida bir necha savollarga javob olish, ilmiy ish samaradorligini oshirish 
imkonini beradi. Biroq, ko'p omilli tajribalar olib borish bilan birga, tajriba natijalarini 
dispersiont tahlil qilish uslubiyatini to'g'ri amalga oshirish lozim. Ko'p omilli 
tajribalarda natijalami dispnrsion tahlil qilish bir omilli tajribalardagidan farq qiladi.
Ko'p omilli tajribalarda tajriba natijalarini dispersion tahlil qilish quyidagi 
tartibda olib boriladi:
1)
Dastlabki ma‟lumotlar hosildorlik jadvalga kiri-tiladi, hosil yig'indisi va 
o'rtacha ko'rsatkichlari aniqlandi;
2)
Umumiy variatsiya S
Y
, takrorlanishlar C
P
variantlar C
v
va qoldiq 
Navlar tartib 
raqami
Hosildorligi
s/ga
Standartdan farq
Guruh
s/ga
%
Standart
15.5
-
-
St
1322
15.9
0.4
2.6
11
1323
16.3
0.8
5.2
II -
1328
15.5
0.0
0.0
II
1343
17.3
1.8
11.6
1
1346
15.5
0.0
0.0
II
1351
18.0
2.5
16.1
I
1357
17.8
2.3
14.8
I
1358
16.9
1.4
9.0
I
1363
17.8
2.3
14.8
I
1364
18.4
2.9
18.7
I
1387
14.0
-1.5
-9.7
III
1389
16.7
1.2
7.7
I
1396
18.5
3.0
19.4
I
1409
13.9
-1.6
-10.3
III
1410
16.3
0.8
5.2
11
1418
13.8
-1.7
-11.0
III
НСР
05
- 
0.84 
5.4

---

2 4 1
variatsiyasi uchun kvadratlar yig'indisi hisoblanadi, ya‟ni ma‟lumotlar bir omilli dala 
tajribalaridagi singari ishlov beriladi;
3)
Variantlaming umumiy variatsiyasi quyidagi kompo-nentlarga bo'linadi - 
o'rganilayotgan omillarning asosiy samara-dorligi va ulaming o'zaro munosibati;
4)
Dispersion tahlil jadvali tuziladi va F-kriteriyasi bo'yicha omiddaming 
ta‟siri va o'zaro munosibatining ahamiyati-ni nulevoy gipltezasi tekshiriladi;
Dala eksprementlarida ko'pincha o'rganilayotgan omillarni birgalikda tadbiq 
etilishi ulami alohida - alohida qo'llanishiga nisbatan ko„p (sinergizm) yoki kam 
(antoganizm) samara berishi mumkin.
Demak, omillaming o'zoro ta‟siri mavjud bo„lib: birinchi holatda u ijobiy, 
ikkinchi holatda esa salbiy xususiyatga ega. Omillar o'zaro ta‟sir etmagan hollarda 
birgalikda qo'llanila-digandan olingan ko'shimcha hosil salmog'i omillar alohida - 
alohida ta‟sir qilgandanda olingan ko'shimcha hosillar yig'indisiga teng bo'ladi, bu 
arditivizm deb ataladi.
1-misol. 4 ta rendamizatsion takrorlanishlarda olib boriladi.Tajribada
3
ta sug'orishga oid variantlar (0-sug„orishsiz, 1-mo„tadil, 2-yuqori me‟yorda ) 
sug'orish reximi va to'rt xil azotli o'g'it dozasi (0-azotsiz, N- 60, N-l20, N-240 kg) 
paxta hosiliga ta‟siri o'rganiladi. Tajriba natijalari 52-jadvalda keltirilgan.
Yechish: A-sug'orish omili 3-xil (/^=3), V gradatsiya omili oziqlantirish 4 xil 
bo'lgan 
( l
B
= 4) tajriba 4 ta takrorlanishda olib borildi 
( p
= 4) quyidagi 
boskichlarda amalga oshadi.
1.
52-jadvalda ma‟lumotlar yig'indisi va o'rtacha ko'rsatkichlar aniqlanadi. 
Hisoblashlarning to'g'riligi quyidagi nisbatda tekshiriladi:

---