Toshkent 2014 B. M. Azizov, I. A. Israilov, J. B. Xudoyqulov o

2 2 6
100 
tr.c.sd
 
NSR„
5
=t
03
 sd; NSR
os
%
=
 
Dispersiya qoldig„i uchun ahamiyatlik darajasi va yerkinlik darajasi
soni
t -kriteriyasi ahamiyati ilovadagi 1-jadvaldan olinadi. NSR va t oldidagi indeks yozuvlari 
ahamiyatlilik darajasi ko'rsatkichlari (5 va 1%). Masalan 5% ahamiyatlik darajasiga 95% 
extimollik darajasi, 1% ahamiyatlik darajasiga 99% ehtimollik darajasi to„g„ri keladi.
NSRos
dan yuqori bo„lgan o„rtachalar orasidagi 5% ahamiyatlik darajasi bilan muhim farq 
hisoblanadi va bitta (*) yulduzcha bilan belgilanadi, 
NSRoi
dan yuqori boMgan o„rtachalar 
orasidagi farq 1% lik ahamiyatlik darajasi bilan muhim farq hisoblanadi va ikkita yulduzcha (**) 
bilan belgilanadi.
2.
0„rtalami uchlamchi xatoliklar oMchami bo'yicha o'rtachalar orasidagi farq ahamiyatini 
baholash, ya‟ni 3s , yoki 3E (V.N.Peregudov). Umumlashgan o'rtacha xato s, o'rtacha kvadrat 
qoldig'i asosida
aniqlanadi s
{
=^
Bu xatolikning uchlamchi kattaligi muhimlik kriteriyasi sifatida qabul qilinadi. Agar 
xaqiqiy farq 
d
> 3s
P
bo'lsa, u holda ular 5% o'lchamda ahamiyatlidir, agar 
d
< 3s
;
boMganda esa 
ahamiyatga ega emas.
Tajribada takrorlanishlar soni 4-6 bo'lib, variantlar soni ko'p bo'lsa, masalan nav sinash 
dalalarida 
3s,
kriteriyasini qoMlanishi asosli. Biroq takrorlanishlar soni 3-4 tani, variantlar soni 
2-6 ta bo'lgan dala tajribalarida bunday baholash usulini qoMlanishi muhim farqlanishlar sonini 
ortib ketishiga olib keladi.
3Sx
yoki 3E kriteriyalarini qanday vujudga kelganini ko'rib chiqsak yuqorida aytilgan 
fikrlar yanada tushunarli boMadi.
Dispersion tahlil barcha o'rtachalar xatosiga 
Sx = Sx = Sx
2
=
--- Sx
n
 
yagona 
umumlashtirilgan va demak yagona o'rtacha farq xatosini aniqlab beradi:
S
d
=y[s%+s% = y[2s4 = l.4\ Sx
 
yerkinlik darajasi soni qoldiq uchun 
V
2
>\e ,
qaysiki 
t
m
 = 2.12 ,
eng kichik muhim farq 
5% li ahamiyatli darajada quyidagiga teng:

---