Toshkent 2014 B. M. Azizov, I. A. Israilov, J. B. Xudoyqulov o

Ilmiy xisobotlar.
Ilmiy xisobotlar ham birlamchi hujjatlaming muhim 
ko„rinishlaridan biri.Tajribadan olingan ma‟lumotlar muntazam ravishda tahlil 
kilinib, izox va jadvallar ko„rinishishida kerakli tashkilotlarga xisobot topshiriladi. 
Xisobotlar o„z xajmi va mazmuniga ko„ra quyidagi turlarga bo'linadi: 
1.
Oylik xisobotlar . Bu xisobotlaming xajmi nisbatan kichik bo„lib, odatda 1-2 
betdan oshmaydi. Oylik xisobotlarda bir oy davomida olib borilgap ilmiy 
ishlar to„g„risida qisqacha axborot beriladi. 
2.
Kvartal, ya‟ni chorak yillik xisobotlar . Bu xisobotlarda uch oy davomida 
olib borilgan ilmiy ishlar to„g„risida qisqacha axborot beriladi. 
3.
Yarim yillik xisobotlar. Yarim yillik xisobotlarda 6 oy davomida Olib 
borilgan ilmiy ishlar to„g„risida axborot beriladi. 
4.
To„qqiz oylik xisobotlar. Bu xisobotlarda to„qqiz oy davomida reja asosida 
bajarilgan ilmiy ishlar qisqacha yoritiladi. 
5.
Yillik xisobotlar. Yillik xisobotlar yil yakunida yoziladi. Bu xisobotlarda yil 
davomida dasturga asosan bajarilgan ilmiy ishlar to„liq yoritilishi lozim. Shu 
tufayli yakuniy xisobotlaming umumiy xajmi nisbatan katta bo„lib o„rtacha 
30- 50 betni, yayrim hollarda undan ham boshqacharok bo„lishi mumkin. 
Dasturda ko„rsatilgan ishlarning birortasi bajarilmasa, u holda albatta 
bajarilmaganlik sabablari ko„rsatilishi zarur. 
6.
Yakuniy xisobotlar. Yakuniy xisobotlar ilmiy ish to„liq yakunlangandan 
so„ng yoziladigan xisobotlarga aytiladi. Bu xisobotlar yillik xisobotlar 
asosida yoziladi , ya‟ni uch yillik yoki turt iillik o„rtacha ma‟lumotlar 
keltiriladi. Yakuniy xisobotlar xajm jixatdan eng yirik xisobotlar bo„lib, 
umumiy xajmi 60-70 betni, ayrim tajribalarda ilmiy ish ko„lamidan kelib 
chiqqan holda 100 betdan yuqori bo„lishi mumkin. 
Dissertatsiyalar.
Dissertatsiyalar-ilmiy daraja olish uchun yoziladigan 
birlamchi hujjat turlaridan biri xisoblanadi. Dissertatsiyalar uslubiy jixatdan to„g„ri 
yozilishi va Oliy Attestatsiya qumitasi (OAK) talablariga javob berishi lozim. 

---

1 6 9
Dissertatsiyalar faqat bajarilgan ilmiy ish natijalariga asoslanib yoziladi va maxsus 
komissiya oldida ximoya kilinadi. Barcha turdagi dissertatsiyalar ximoyaga 
kuiilishidan oldin 2 va undan ortiq opponent tomonidan o„qib chiqilishi lozim. 
Opponentlar ijobiy takriz bergan takdirdagina ximoyaga qo‟yiladi. Uzluksiz ta‟lim 
tizimi ta‟lablariga ko„ra dissertatsiyalarning 3 xil turi mavjud : 
1.
 
Magistorlik dissertatsiyalariwwag/sfr ilmiy darajasi olish uchun yoziladi. 
Bu turdagi dissertatsiyalar magistrlar tomonidan bajarilgan 2 iillik ilmiy 
ish natijalari asosida yuziladi.Magistrlik dissertatsiyalarining umumiy' 
xajmi o‟rtacha 65-70 betdan ibarat boMadi. 
2.
 
Nomzodlik dissertatsiyalari.- ixtisosliklar bo„yicha 
fanlar nomzodi 
ilmiy 
darajasini olish uchun yoziladi. Bu turdagi dissertatsiyalar aspirantlar 
tomonidan bajarilgan 3 yillik ilmiy ish natijalari asosida yoziladi. 
Nomzodlik dissertatsiyalarining umumiy xajmi o„rtacha 110-120 betni 
tashkil 
etib, 125 betdan oshmasligi lozim. 
3.
 
Doktorlik dissertatsiyalari- ixtisosliklar bo„yicha 
fan doktora 
ilmiy 
darajasi olish uchun yoziladigan birlamchi hujjat turlariga aytiladi. Bu 
turdagi dissetratsiyalar dissertant tomonidan olib borilgan boshqa yillik 
ilmiy ish natijalariga asoslanib yoziladi. 
Doktorlik dissertatsiyalarida bir nechta eng dolzarb mavzular yoritilgan va ishlab 
chiqarishga anik tavsiyalar keltirilgan bo‟lishi lozim. Doktorlik dissertatsiyasida 
har bir goya, fikr va muloxazalar 
kiska va anik ezilishi, ilmiy ishning umumiy xajmi 225 betdan oshmasligi kerak. 
Monografiyalar.
Muallif tomonidan olib borilgan ilmiy ish natijalari asosida 
yoziladigan ilmiy asarga - monografiya deb ataladi. Odatda manografiyalar bir 
muallif tomonidan yoziladi. Biroq, so„ngi 
yillarda ikki va undan ortiq mualliflar tomonidan yozilgan ilmiy asarlar ham 
monografiya deb yuritilmokda. 
Tadqiqot natijalarini o„zida aks ettirmagan, biroq tadqiqotni sifatli olib borish 
uchun zarur bo„lgan hujjatlarga 
ikkilamchi hujjatlar
deb ataladi. Ikkilamchi 
hujjatlarga dala tarixi daftari , dala jumali , buxgalteriya ma‟lumotlari va boshqa 
hujjatlar kiradi. 
Dala tarixi daftariga -tajriba dalasiiing tarixi. Ya‟ni, so„ngi uch yil davomida 
ekilgan ekinlar to„g„risidagi ma‟lumotlar , tajriba dalasiiing xossalari, relefi va 
boshqa ma‟lumotlar keltiriladi. 
Dala jumaliga-tajriba dalasida olib borilgan barcha agrotexnik va xo„jalik ishlari 
kayd e‟tilib boriladi. Masalan, shudgorlash, yerlami ekishga tayyorlash, ekish, 
kator oralariga ishlov berish, sug'orish, oziqlantirish, kasallik va zararkunanda 
xashoratlarga qarshi kurash, hosilni yig'ib terib olish va boshqalar. SHuningdek 

---

1 7 0
dala daftariga agrotexnik tadbirlarga jalb etilgan xodimlar kayd etiladi. 
Buxgalteriya ma‟lumotlariga - dalada mehnat qilgan xizmatchi va xodimlaming 
ish xaki to„g„risidagi tabellar, tajriba dalasida qoMlanilgan mineral o„g„it , 
yoqilg„i-moylash materiallari, kimyoviy vositalar uchun sarflangan harajatlar 
to„g„risidagi ma‟lumot hujjatlari kiradi. 
Nazorat savollari 
1.
 
Birlamchi hujjatlar deb nimaga aytiladi? 
2.1kkilamchi hujjatlar deb nimaga aytiladi? 
ZJlmiy xisobot turlani ; 
4.
 
Fenologik kuzatuv va uchet та ‟lumotlari daftarga qanday tartibda 
qayd 
etilib boriladi? 
5.
 
Dala davtariga та 'lumotlar qanday tartibda qayd etiladi;

---