Tosh kent davlat a g r ar universiteti ozbekjlston r espublik asi fanlar akadem iyasi z o o L o g iy a in st it u t I

Raphidascaris acus:
1 - lichinka; 2 - voyaga yetgan shaklining bosh va dum qismining
ko‘rinishi.
Qo‘zg‘atuvchisining rivojlanishi. R. acus
ning rivojlanishi 
ikkita oraliq va bitta rezervuar xo‘jayin ishtirokida amalga oshadi. 
Birinchi oraliq xo‘jayini sifatida suv umurtqasiz hayvonlari (hasha- 
rotlar lichinkalari, oligoxetlar, molluskalar, xironomidlar) qayd 
etilgan. Ikkinchi oraliq xo'jayin vazifasini karpsimonlar, olabug‘a- 
simonlar, seldsimonlar bajarib, ular organizmida nematoda lichinka­
lari jigarda, tana bo‘shlig‘ida, gonadalarda joylashadi. Rezervuar 
xo‘jayinlaming vazifasi - parazitlarning keng tarqalishini ta’minlash 
hisoblanadi.
Oraliq xo‘jayinlar - hovuzlarda yashayotgan xironomidlar va 
kam tukli chuvalchanglar tuxumlari va lichinkalari bilan birga 
yutadilar. Lichinkalar oraliq xo‘jayinning tana bo‘shlig‘iga o‘tib,
169

---

invazion bosqichga yetadi. Lichinkalarriing keyingi rivojlanishi 
zog‘ora baliqlar, ya’ni qo‘shimcha xo‘jayinlar organizmida o‘tadi. 
Zog'ora baliqlar zararlangan xironomidlarni va oligoxetlarni yutish 
orqali rafldaskar bilan zararlanadi. Yirtqich baliqlar, ya’ni 
cho‘rtanbaliqlar kasallangan karpsimon baliqlarni iste’mol qilishi 
natijasida invaziyani o:ziga yuqtiradi. 20-25 kun davomida 
R. acus
voyaga yetgan nematodaga aylanadi (Vasilkov va b., 1989).
Epizootologik ma’lumotlar. 
Rafidaskarioz O‘zbekistonning 
chuchuk suv havzalarida, shu jumladan Sirdaryo suv havzalarida 
ham tarqalgan (Safarova va b., 2014).
Rafidaskarioz Sirdaryoning tabiiy va sun’iy o‘rta oqimi havza­
larida karpsimonlar orasida keng tarqalgan. Suv havzasi turiga qarab 
ayrim baliq turlarining zararlanish darajasi bir xil emas. Baliq 
urchitish xo‘jaliklarida u 6.1-18 % ni tashkil etadi, Aydar-Arnasoy 
ко'liar tizimida esa 3.6-26.6 %. Rafidaskar bilan ko‘p miqdorda 
zararlanish sazan - 9.6