Tosh kent davlat a g r ar universiteti ozbekjlston r espublik asi fanlar akadem iyasi z o o L o g iy a in st it u t I

Epizootologik ma’lumotlar. 
Kasallik ko‘pchilik, ya’ni karp 
turdagi baliqlami ko‘paytiruvchi xo'jaliklarda, ayniqsa, janubiy 
hududlarda keng tarqalgan. Qo‘zg‘atuvchi barcha yoshdagi karp, 
sazan, ularning gibridlari va tovon baliqlarda parazitlik qiladi. Yosh 
baliqlar o‘ta og'ir kasallanadi, epizootik holat va baliqlami 
ommaviy ravishda nobud bolishini keltirib chiqarishi mumkin. 
Katta yoshdagi baliqlar kasallikka unchalik moyil emas, ular parazit 
tashuvchi sifatida xizmat qiladi. Kasallik ko‘proq yozda - iyun-iyul 
oylarida namoyon boiadi, lichinkalar 8-10 kunligidan boshlab 
zararlanadi. Invaziyaning ekstensivligi va intensivligi sekinlik bilan 
oshib yoz o‘rtalariga kelib 85-100% ga yetadi. Bunda 50-65% 
lichinkalaming nobud boiishi kuzatiladi. Kuzga kelib invaziya 
ekstensivligi va intensivligi pasayadi, o ‘lim to‘xtaydi. Invaziyaning 
manbai - katta yoshdagi baliqlar va tovon baliqlari. Ular, ayniqsa, 
katta yoshdagi baliqlar bilan birga yosh o‘stiruvchi baliqlar saqlana- 
yotgan hovuzlarda ancha xavfli. Bir suv havzasidan ikkinchisiga 
qo‘zg‘atuvchi zararlangan baliqlar orqali o‘tishi mumkin. Pastki suv 
havzalarida daktilogirus tuxumlari va lichinkalari suv oqimi bilan 
kelishi mumkin. tuxumlar qishda qishlab, kelgusi yili bahorda undan 
lichinka chiqib baliqlami zararlantirish qobiliyatiga ega.
Klinik belgilari. 
Zararlangan baliq lichinkalari bezovtalanadi, 
suv oqimiga to‘planishadi, guruhlab suv yuzasiga chiqib havoni 
yutadi. Kasallikning avj olishi juda ham tez boradi.
Dastlab ayrim kasal baliq lichinkalari ko'zga tashlansa. bir 
necha kun o‘tgach ularning ommaviy ravishda zararlanganligi va 
o‘limi kuzatiladi. Kuchli invaziyalangan baliqlar suv qirg‘oqlariga 
suzib yuradi, ularni ushlash juda ham oson boiadi, Baliqlar 
oriqlagan, jabrasi shilimshiq modda bilan qoplangan boiib, oqimtir 
tusda (anemiya). Zararlangan uchastkalarda parazit zamburugiar 
o‘rnashib oladi, jabra to‘qimasining nekrotik parchalanishi
120

---

tezlashadi. Jabra bo‘lakiaridagi epiteliyning o‘sishi va o‘lgan 
to‘qimaiarnmg quruqlashib qolishi xarakterli.
Patogenezi. Daktilogimslaming patogenli ta’siri asosan jabra 
apparati funksiyasining buzilishi bilan xarakterlanadi. Jarohatiangan 
jabra bo‘3akiari yemiriladi. Epiteliy va biriktiruvchi to‘qimaning 
o‘sishi oqibatida jabra bo‘laklari o‘zaro bir-biriga o‘sib plastinkani 
hosil qiladi. Jabra to‘qimasidagi qon kapillarlari epitelial hujayra 
qatlamining to‘sishi natijasida tashqi muhit bilan boglanishi 
chegaralanadi, natijada gazSar almashinuvi va qon aylanishi 
buziladi. Kasal baliqlarning qondagi gemoglabin miqdori kamayadi, 
eritrotsitlaming cho‘qish tezligi ECHT (ROE) oshadi.
Diagnoz 
kompleks 
usulda: 
epizootologik ma’lumotlami 
inobatga olishi kerak, kasallikni klinik belgilariga qarab va 
mikroskopik tekshiruvlardan o ‘tkaziladi. Jabra bo‘lakchalari, undagi 
va teri yuzasidagi shilliq modda mikroskopik tekshiruvdan 
o‘tkaziladi. Kasal va o'Igan baliqlar ovlanadi, ushlab ulaming 
jabrasidan namirna olinib, buyum oynachasiga o‘tkaziladi, ikkinchi 
buyum oynachasi bilan yopib (kompressor usuli) mikroskopning 
o‘rta kattaligida tekshiriladi. Daktilogiruslar soni vaturi aniqlanadi.
Oldini