Tosh kent davlat a g r ar universiteti ozbekjlston r espublik asi fanlar akadem iyasi z o o L o g iy a in st it u t I

Dioctophyme renale
nematodasining rivojlanish sikli.
187

---

Epizootologik ma’lumotlar. 
Dioktofimid lichinkalari Orol 
dengizi havzalari baliqlarida uchrab turadi (Osmanov, 1971). 
Dioktofimozning tabiiy o'choqlari mavjud.
Bizning tadqiqotlarimizda karpsirnon baliqlarning 
Dioctophyma
renale
nematoda bilan zararlanishi Sirdaryo o‘rta oqimi suv 
havzalarida invaziya ekstensivligi 8.8 % ni, invaziya intensivligi 6.5 
nusxani, Aydar-Arnasoy koilar tizimida esa invaziya ekstensivligi 
8.7 % ni, invaziya intensivligi 6.2 nusxani tashkil etishi qayd etildi.
Kasallik belgilari. 
Aksariyat hollarda jinsiy voyaga yetgan 
gelmintlar buyraklarda, ba’zan qorin bo‘shlig‘ida joylashadi. 
Ammo, nematoda buyrakka borishdan oldin migratsiyani amalga 
oshiradi. Ular oshqozonning muskul qavati devoriga o‘tadi va 
gematoma chaqiradi. Keyin qorin bo\shlig‘ida migratsiya qilib, 
jigarga yaqin joyga yetib oladi. Jigar parenxemasiga, keyinchalik 
esa buyrak jomiga o‘tib oladi. Natijada uning devorlari kuchli 
cho‘ziladi va yupqalashadi, buyrak atrofiyaga uchraydi. Ba’zi 
hollarda nematodalar siydik yo'liga tushib qoladi. Bularning 
barchasi bu organlarda ma’lum o‘zgarishlarga va butun organizmda 
og‘riqli holatlarni keltirib chiqaradi. Kasal hayvonlarda ishtaha 
yo‘qoladi, qayt qiladi, umumiy oriqlash, holsizlanish holati kelib 
chiqadi. Buyrak jomi ichida loyqasimon qon suyuqligi to‘planadi, 
uning hidi siydik hidini beradi. Buyrak jomi shilliq pardasi kulrang 
oq yoki sarg‘ish tusda boiadi. Degeneratsiyaga uchragan joylarda 
tuz ohaklari yig'ilib qoladi. Baliqlar organizmida dioktofim 
lichinkalari uzunligi 6.9-8.2 mm ga va eni 0.19-0.2 mm ga yetadi. 
Ular baliqlarning ichki organlari, ichak devori, qorin pardasi, ichak 
tutqichlari, jinsiy bezlarda joylashib, atrofida biriktiruvchi to‘qimali 
kapsula hosil qiladi.
Diagnoz. 
Dioktofimozga diagnoz kasal hayvonlami yorib 
ko‘rish va buyrak, ba’zan boshqa organlarda nematodalami topish 
orqali qo‘yiladi. Baliqlami tekshirganda ichki organlarida kapsulaga 
o‘ralgan lichinkalar topiladi.
Davolashda asosan jarrohlik yo‘li bilan zararlangan organlardan 
dioktofimlarni olib tashlanadi.
188

---