Tosh ken t Ped&gogika kolleji

Selluloza (С

6

Н

!0

О

5

)„. Selluloza ham tabiiy yuqori molekular

---

16

polisaxarid bo'lib, barcha o'simliklar tarkibiga kiradi va ularda hujayra

qobiqlarini hosil qiladi. Uning nomi «sellula» — hujayra ana shundan

kelib chiqqan. Selluloza, odatda, o'simliklarda gemiseiluloza, lignin va

pektin moddalar bilan birga bo'ladi. Eng toza tabiiy paxta tolasi tarkibida

92—96 % gacha, yog'och tarkibida esa 40—60 % gacha selluloza bo'ladi.

Eng toza selluloza paxtadan olinadi. Buning uchun paxta 1 % li NaOH

eritmasi bilan bir

necha bor ishianib, 99,85 % li toza selluloza olinadi. Toza selluloza

qog'oz ishlab chiqarishda ko'p ishlatiladi. Bu maqsadlarda ishlatiladigan

sellulozalar, asosan, archa yog'ochidan olinadi. Sellulozani yog'ochdan

olishning bir necha usullari mavjud bo'lib, bulardan sulfit usuli keng

tarqalgandir. Bu usulda selluloza ishlab chiqarish uchun yog'och qipiqlari

kalsiy bisulfit Ca(HSO

3

)

2

eritmasi bilan yuqori bosim ostida katta

avtoklavlarda qaynatiladi. Bunda yog'och parchalanib, qisman eritmaga

o'tadi va eritma tarkibidagi selluloza tolasimon massaga aylanadi.

Qaynash jarayoni tugagach, massa suzgichdan — tubi teshik

rezervuarlardan, ya'ni elakdan o'tkaziladi. Suzgichda selluloza eritmadan

ajratiladi va bir necha bor suv bilan yuviladi. Ajratib olingan selluloza

presslanadi, quritiladi, so'ngra qog'oz ishlab chiqarish uchun fabrikalarga