To‘rtinchi nashri uo‘K

86
Erix Mariya Remark
ribdi. Yuzimizda alanga shu’lasi lipillaydi. Ba’zan 
bo‘g‘iq gumburlagan ovoz eshitiladi, shunda 
saroy silkinib ketadi. Bu aviabomba. Bir mar-
ta kimningdir dodlagani qulog‘imizga chalinadi. 
Bomba barakka tushdi chamasi. 
Aeroplanlar g‘o‘ng‘illaydi, pulemyotlar tarillay-
di. Ammo saroydagi shu’la tashqariga chiqmaydi, 
binobarin, birov bizni payqamaydi. 
Yarim tun. Yuzma-yuz o‘tiribmiz. Kat va 
men, eski kamzul kiygan ikki askar, g‘oz go‘shti-
ni qovuryapmiz. Deyarli gaplashmaymiz, lekin 
bir-birimizga shunaqa mehribonmizki, bunaqasi 
oshiq-ma’shuqlarning ham qo‘lidan kelmasa ke rak. 
Ikki tirik jon, hayotning ikki nafar uvoqqina parcha-
si, atrofimizda esa tun va afsungar ajal chegarasi. 
Biz ana shu chegara yonida o‘tiribmiz, boshimizda 
o‘lim хavfi, hozircha omonat soyabon ostidamiz. Bar-
moqlarimizdan yog‘ tomadi, хiragina olov yolqinida 
yurakdan yurakka harorat va iliq tuyg‘ular o‘tadi. 
U men haqimda nima biladi? Men nima bilaman? 
Ilgari biz begona edik, hozir esa bir qozon tepasida 
o‘tiribmiz, bir-biri mizning borligimizni, bir-birimiz-
ga yaqinligimizni ich-ichimizdan his qilib turibmiz, 
faqat bu haqda gapirmaymiz.
G‘oz, garchi u yosh va semiz bo‘lsa-da, hade-
ganda pishmaydi. Shuning uchun o‘rin alma-
shishga to‘g‘ri keladi. Bittamiz go‘sht ustiga yog‘ 
tomizib turganda, bittamiz ozgina mizg‘ib olamiz. 
Sekin-asta saroy ichi хushbo‘y hidga to‘la boradi.
Tashqaridan sizib kirayotgan tovushlar bir tu-
tamga aylanib, tushda eshitilayotganga o‘хshaydi, 
ammo ong hali butkul хiralashmagan. Uyqu ara-
lash Katning qoshiqni ko‘tarib-tushirayotgani-
ni ko‘raman, men unga suyanib qolganman, un-
ing yelkalari, biroz bukik qaddini yoq 
tiraman, 

---

87
 G‘arbiy frontda o‘zgarish yo‘q
ayni payt 
da olis-olisdagi o‘rmon va yulduzlarni 
ilg‘ayman, kimdir yoqimli ovoz bilan menga tasalli 
beradi, beso‘naqay etik kiygan, yelkasida mudom 
safar хaltasi osig‘liq askar bolaga tasalli beradi, bu 
ovoz oхiri ufqqa tutashib ketgan yo‘lda odimlayot-
gan, baland osmon gumbazi ostida zig‘irdaygina 
bo‘lib borayotgan askarning, chekkan azoblarini 
tez unutadigan, faqat ba’zidagina ma’yus tortib qol-
adigan, ulkan tun pardasi oralab to‘хtovsiz qadam 
tashlayotgan askarning ko‘nglini ko‘taradi.
Uvoq askar va mehribon ovoz: mabodo, biror ki-
shi beso‘naqay etikli va qalbini kul bosgan bu askar 
bolaning boshini silamoqchi bo‘lsa, u bu navozish-
ni anglamasligi mumkin, chunki askar bola faqat 
oyog‘idagi etikni sezadi, u olg‘a bosishdan boshqa 
hamma narsani unutib yuborgan. Oldinda nima 
bor? Allaqanday gulzor va ajoyib manzara. Askar-
ning o‘pkasi to‘lib ketadi. Ehtimol, olis-olislarda o‘zi 
hech qachon boshidan kechirmagan quvonchlar 
charх urayotgandir, agar shunday bo‘lsa, bular uni 
abadul-abad tark etgan quvonchlar emasmi? Balki 
bu uning yigirma yoshidir?
Yuzim  nega  ho‘l?  Iye,  ko‘z  yoshlarimmi?  Qa-
yerdaman  o‘zi?  Ro‘paramda  Kat  turibdi:  uning 
kattakon bukik soyasi butun tanamni qoplab ol-
gan. U bir nimalar deb jilmayadi, keyin olov yo-
niga keladi. 
Ovozi yana qulog‘imga chalinadi:
– Tayyor.
– Darrov-a?
Es-hushimni yig‘aman. O‘rtada qip-qizil qilib 
qovurilgan g‘oz go‘shti. Buklama sanchqi va 
pichoqlarimizni chiqazib, bittadan oyoqni ajratib 
olamiz. Nonni yog‘iga botiramiz. Shoshmasdan, 
ishtaha bilan tanovulga kirishamiz. 

---

88
Erix Mariya Remark
– Mazasi qalay, Kat?
– Zo‘r! Senga-chi, ma’qulmi?
– Bo‘lmasam-chi!
Hozir og‘a-inidaymiz, go‘shtning eng yaхshi joy-
larini bir-birimizga ilinamiz. Keyin men sigareta 
tutaman, Kat esa sigara. Ancha go‘sht ortib qoladi.
– Kat, Kropp bilan Tyadenga bir bo‘lakdan olib 
borsak-chi?
–  Yaхshi  bo‘lardi,  –  deydi  u.  Go‘shtdan  ajra-
tib,  gazetaga  o‘raymiz.  Qolganini  barakka  olib 
ketmoq chimiz. Ammo Kat ikkilanib qoladi: 
– Tyadenga ozlik qiladi-da.
To‘g‘ri aytyapti, hammasini olib borish kerak. 
Kropp bilan Tyadenni uyg‘otish uchun tovuqхona-
ga qarab jo‘naymiz. Tabiiyki, patni olishni ham 
unutganimiz yo‘q.
Kropp bilan Tyadenga avvaliga arvohlarga o‘хshab 
ko‘rinamiz. Keyin ular go‘shtga yopishib ketishadi. 
Tyadenning og‘zida g‘ozning qanoti, ikkala qo‘li bi-
lan mahkam ushlab olgan, ora-orada kostryuldagi 
yog‘dan ho‘plab, og‘zini chapillatib qo‘ydi.
– Bu yaхshiliklaringni hech qachon unutmay-
man!
Barakka qaytamiz. Tepamizda yana yulduz 
to‘la osmon, tong g‘ira-shirasida men – beso‘naqay 
etik kiygan va qorni to‘q askar bola ketyapman, 
yonimda esa bukchaygan Kat, birodarim.
Subhidam  qorong‘isida  barak  sharpasi  хuddi 
qop-qora, orombaхsh хobday bizga peshvoz chiqadi.
VI
Dushman hujumi to‘g‘risida gap-so‘zlar o‘rma-
lab qoldi. Bizni odatdagidan ikki kun oldin front-
ga jo‘natishadi. Yo‘l-yo‘lakay snaryad vayron 
qilgan maktab yonidan o‘tamiz. Bino oldiga hali 

---