To’ra Sulaymon she`riyatida metafora va metaforiklik

Tura bilmas nor misol¹⁴. Bu yerda shoir yuragidagi armonlarni “cho‘kib yotgan nor”ga o‘xshatgan.

2. 
   ma’noni jonli narsadan jonli narsaga ko‘chirish:
   

Saroy motam ichinda
Sukut saqlar donishlar.
Fursatdan foydalanib
Bosh ko‘tarmish boyqushlar…¹⁵
Yoki:
Qilmishi qing‘ir zotga davr qayda, davron qayda?
Vatangado kimsaga beminnat makon qayda?
Yolg‘iz otga olamda nom qayda, nishon qayda?
Bahor, sensiz sahroyu, tog‘u toshga jon qayda?
Ketma, Bahor, mening bog‘imdan…¹⁶

3. 
   predmet xususiyatini inson ruhiy olami bilan bog‘liq yoki tashqi
   

olamdagi abstrakt tushunchalarga ko‘chirish:
Yer yorilib, osmon uzila tushdi,
Ko‘kning avzoyi ham buzila tushdi.
Tog‘lar ham tebranib, daryolar toshib,
Ko‘ngil vayron bo‘lib ezila tushdi.

Yulduzlar ko‘z yumib, yomg‘ir quyildi,

Falakning qabog‘i – qoshi uyuldi.
Qiyomat qo‘pganga o‘xshab tuyuldi,
Mustahkam to‘rt qal’a buzila tushdi¹⁷.

4. 
   jonsiz predmetdan jonli predmetga ko‘chirish asosida yuzaga keluvchi metaforalar:
   

Shu payt kuz, yoz bahorga,
Aylandi bog‘ ichinda.
Gul ochilar chaman-chaman,
Bulbul chorbog‘ ichinda¹⁸.
Yoki:
Ne ham qilsin sayoz suvda chig‘anoq,
Bejag‘lovsiz cho‘ponlarda qag‘onoq.
Ikki yoshning, ikki chamanda gulning
Sevgisiga bo‘lmagayman to‘g‘anoq¹⁹ (Shoir “ikki chamanda gul” deb sevishgan yigit-qizga ishora qilib, o‘ziga xos metafora yaratgan. Odatda, gul fitoleksemasi qizga nisbatan qo‘llaniladigan an’anaviy metafora sanaladi. To‘ra Sulaymon uni oshiq yigitga ko‘chirib, individual (xususiy) metafora yaratgan. “Xususiy metafora poeziya janri uchun muhim vositalardan biri bo‘lib, poetik fikrni oldin hech ifodalanmagan yangi formada ifodalash usulidir. Shu jihatdan xususiy metafora poetik fikrning ta’sirchanligini kuchaytirishga xizmat qiladi”²⁰.).

5. 
   jonsiz predmetdan jonsiz predmetga ko‘chirish asosida yuzaga keluvchi metaforalar:
   

Aro yo‘lda qolguday bo‘lsa biror yo‘ldoshim,
Manzilga yetmay turib qoqilsa qayg‘udoshim,
Muhtoj bo‘lsa kimgadir jon ayamas qurdoshim,
Badkor degan nom olsa biron-bir vatandoshim,
Ko‘nglimda armon yotar,