To‘qimalar. Epiteliy to‘qimasi. Bezli epiteliy, bezlar. To‘qimalar ta’rifi, klassifikatsiyasi. Epiteliy to‘qimasi, uning turlari, tuzilishi. Bir kavatli yassi epiteliy. Bir kavatli kubsimon epiteliy. Ma’ruza rejasi

Bir qavatli silindrsimon epiteliy. 
Oshqozon, ingichka va yo‘g‘on ichak, jigarning, me’da osti bezining yirik 
naylarini, o‘t pufakchani, bachadonni qoplab turadi. Bu baland hujayralar, yadrosi 
bazal qismda yotadi, hujayra ko‘ndalang kesimida geksagonal ko‘rinishga ega, bir-
biriga zich yotadi. Bu epiteliy hujayralarining ichida sekretor (oshqozon va 
ichakdan shilliq ajratuvchi) va ichakdagi so‘ruvchi enterositlar farqlanadi, 
enterotsitlarning yuzasida ko‘plab mikrovorsinkalar bo‘lib, ular hujayraning 
yuzasini kengaytirib turadi. Ularda (jiyakli hoshiyada) oziq moddalarning 
fermentativ parchalanishi va enterotsitlarga pinositoz yo‘l bilan so‘rilishi yuz 
beradi, keyinchalik lizosomalar yordamida parchalanadi va qonga transport 
qilinadi. 
 
Ko‘p qatorli epiteliy. 
Bu epiteliyni yana yolg‘on ko‘p qavatli deb ham ataladi, chunki yadrolari turli 
balandlikda joylashganligi uchun ko‘p qavatlilik taassurotini uyg‘otadi. YUqori 
nafas yo‘lining katta qismini, urug‘ chiqaruv yo‘llarini qoplaydi. Bu erda 4 xil 
endokrin E, C, P va D hujayralar farqlanadi.

 
Ko‘p qavatli epiteliy. 
Ko‘p qavatli muguzlanmaydigan epiteliy. 
Og‘iz bo‘shlig‘ini, qizilo‘ngachni, qinni va ko‘z muguz pardasini qoplaydi. Uch 
qavat hujayralardan hosil bo‘ladi. Birinchi qavat silindr shaklidagi hujayralar, 
keyingi qavat poligonal uchinchi qavat esa yassi hujayralardan iborat. Bazal va 
tikanaksimon qavatda ko‘payish yuz beradi, ko‘plab mitoz shakllar kuzatiladi. Bu 
erda juda ko‘p erkin nerv oxirlari bor.

---

5 
Ko‘p qavatli muguzlanuvchi epiteliy. 
Teri qoplamasi – tashqi tomonini hosil qiladi, tez yangilanib turiladi, kaft va 
tovonda (qalin teri) besh qavat, qolgan sohalarda esa 4 qavat hujayralardan iborat. 
Keratin qavati hisobiga kuchli mexanik ta’sirlarga yahshi qarshilik ko‘rsatadi. Eng 
ichki bazal qavatda bo‘linayotgan hujayralar ko‘rinadi. Keyingi bir necha qator 
hujayralar tikanaksimon qavatni hosil qiladi. Bu erda hujayralar bir-biridan atin 
hisobiga ajralib turadi, lekin ma’lum sohalardagi hujayralar desmosomalar bilan 
bog‘langan, fiksatsiyada bir-biridan ajralib ketmaydi, shuning uchun butun plast 
ma’lum bir ko‘rinishda nomayon bo‘ladi. Bazal va tikanaksimon qavatlarda 
melanotsitlar, dendrotsitlar, Langergans hujayralar va limfotsitlar uchraydi. 
Keyingi qavat donador qavat bo‘lib, bu qavat hujayralarida keratoglialin 
donachalari alohida ajralib turadi. YAltiroq qavat yassi hujayralardan hosil bo‘ladi, 
bu qavat eleidin hisobiga kuchli nur sindirish xususiyatiga ega. Eleidin – 
keratoglialinning tonofibrillari bilan hosil qilgan kompleksidir. Eng yuqori qavat 
muguz qavat deyiladi. U terini termik va mexanik ta’sirlardan himoya qilib turadi. 
Undan keyin tushib ketuvchi qavat keladi.