Topshriq Raqamli iqtisodiyotda axborot kommunikatsiya texnologiyalar qo’llanilaniladigan sohalar va axborot texnologiyalarining evalyutsion bosqichlari Mavzu rejasi

Raqobat usullari: nohalol va halol raqobat
Raqobat kurash usullari jihatidan nohalol va halol raqobat bo‘lishi mumkin. Nohalol raqobat davlat tomonidan taqiqlangan g‘ayriinsoniy usullardan foydalanib, bozordagi raqobatchilarga qarshi kurash olib borishdir. Nohalol raqobatda uning ayrim ishtirokchilari tomonidan josuslik, qo‘poruvchilik, reket, tuhmat, tovar belgisini
o‘g‘irlash, hatto qotillik kabi usullardan foydalanib o‘z raqibini bozordan chiqarib yuborishga harakat qilishdir. Nohalol raqobatdan foydalanadigan ayrim firmalar o‘z tovarlariga mashhur firmalarning belgisini qo‘yib, xaridorlarni aldash bilan ham shug‘ullanadilar. Halol raqobat — bu bozor ishtirokchilarining davlat tomonidan
qabul qilingan qonunlar doirasida yo‘l berilgan usullardan foydalanib, o‘z faoliyatlaridan yuqori darajada foyda olishlari uchun o‘zaro kurashuvdir. Halol raqobatda, odatda, uning ishtirokchilari xalq tomonidan tan olingan, madaniy usullar qo‘llaniladi. Bu usullarning keng tarqalgani tovar va xizmatlarning narxi vositasida
raqobatlashuvdir. Narx bilan raqobatlashuvda raqobatchilar o‘z tovarlariga oshqalardan arzonroq narx yoki qimmatroq narx qo‘yadilar. Natijada bozorda ularning tovarlariga xaridor ko‘payadi. Lekin tovar narxini tushirishning ma’lum chegarasi mavjud bo‘lib, u xarajatlardan pasayib ketishi mumkin emas, aks holda, zarar ko‘riladi. Har qanday firma o‘z tovari narxini arzonlashtirish uchun qilingan xarajatlarini pasaytirishi zarur bo‘ladi. Xarajatlarni kamaytirishga esa hamma vaqt ham erishib bo‘lmaydi. Bozorda raqobatlashuvning yana bir keng tarqalgan usuli — bu
tovar va xizmatlar sifatini oshirish orqali kurashishdir. Тovarning sifati deganda, odatda, uning uzoq vaqt ishonchli xizmat qilishi, uning chiroyli bo‘lishi, iste’mol uchun qulayligi, ekologik toza bo‘lishi kabilar tushuniladi. Hozirgi vaqtda texnikaviy tovarlar uchun esa uning energiya va yonilg‘i sarfi kamligi, uzoq va ishonchli
xizmat qilishi, ixchamlik, ko‘p joy egallamaslik kabi tomonlari muhim ahamiyat kasb etadi. Bundan ko‘rinib turibdiki, tovarlar sifati bilan raqobatlashishda doimiy ravishda ularning tarkibini yangilab turish orqali ham afzalligini ta’minlash muhim hisoblanadi.
Halol raqobatlashuvning yana bir yo‘li servis xizmatlari ko‘rsatish orqali amalga oshiriladi. Servis xizmat ko‘rsatish, ayniqsa, texnikaviy tovarlar sotilishida yaxshi qo‘l kelmoqda va bu usuldan raqobatchilar so‘nggi paytlarda juda keng foydalanishmoqda.
Тovarni iste’molchi uyiga yetkazib berish, ularni ishga tushirish, bepul ta’mirlab turish kabi juda ko‘p xizmat turlari ko‘rsatilmoqda va bu raqobatda yutib chiqishni ta’minlayapti. Raqobatning bunday turli usullaridan foydalanishdan asosiy maqsad raqobatda yutib chiqishdan iborat. Raqobatlashuv usuli qanchalik samarali bo‘lsa,
g‘olib chiqish imkoni ham shunchalik ko‘p bo‘ladi. Halol raqobat kurashining hozirgi davrda keng qo‘llanilayotgan shakli tovar va xizmatlar reklamasidan iborat bo‘lmoqda. Тurli firmalar, korxonalar o‘z tovarlarining sifati, xilma-xilligi, nafliligi, kafolatlanishi, narxlari kabi ko‘p ma’lumotlarni xolisona taqdim etish yo‘li bilan xaridorlarni qiziqtirish orqali raqobatda yaxshi natijalarga erishmoqdalar. Reklama to‘g‘risida barcha davlatlarda, jumladan, O‘zbekistonda ham qonunlar qabul qilingan bo‘lib, unga bir qator talablar qo‘yiladi. Qonunga ko‘ra reklama beruvchilarga, eng avvalo, tovar va xizmatlar xususiyatlari haqida xolis va halollik bilan to‘g‘ri axborot berish, boshqa raqobatchilarining tovarlarini rad etmaslik kabi majburiyatlar yuklatiladi. Тalablarga rioya qilish ustidan ham davlat nazorati olib boriladi.