Topqirlar usuli

1. 
   Topqirlar usuli. Ushbu metod barcha mustaqil so’z turkumlari doirasida foydalaniladi. So’z turkumlarini universitetlarda chuqurlashtirib o’tiladi va quyidagicha foydalanish mumkin bu metoddan. Talabalar uch guruhga bo’linadi va do’skaga uch xil rasm ilib qo’yiladi va har bir guruhdan sardor doskaga chiqib, rasm tanlanadi va sharti tushuntiriladi: rasmga yaxshilab e’tibor berilib rasmdan ot so’z turkimiga oid so’zlarni topib, shu so’zlar va rasm asosida 10 minut vaqt davomida kichik matn yoki hikoya tuzishadi. Guruh bolib matn tuziladi. Guruhdan bir kishi o’qiydi va ot so’z turkumiga oid so’zlani topib, eng mazmunli matn aniqlanadi va o'sha guruh rag’batlantiriladi.
   

2. “Tezlik “ Bunda talaba tez javob berishi kerak bo’ladi. Bu usulda barcha mavzularda takrorlash uchun foydalansa bo’ladi. Xoh u maktaab xoh u universitet bo’lsin o’tilgan mavzuni esga olish uchun juda samarali. Buning uchun oson va javobi qisqa savollardan foydalaniladi. Masalan sifat so’z turkumini takrorlashda quyidagi savollardan foydalanish mumkin:
1.Sifat qanday so’roqlarga javob bo’ladi?
2.Sifatning darajalari nechta?
3. sifatning qanday turlari mavjud?
4. yasama sifatga misol keltiring?
5. devoriy, g’ishtin, derazali, kishki - bular qanday sifatlar?
6. qiyosiy daraja qo’shimchalari qaysilar?
Bunda o’quvchi diqqati jamlanadi, fikrlash doirasi kengayadi, fikr tezligi ortadi, topqirligi ortadi.
Tarmoqlar metodi -
Tarmoqlar metodi - fikrlarning tarmoqlanishi, o`quvchi-talabalarni biron bir mavzuni chuqur o`rganishlariga yordam berib, o`quvchi-talabalarni mavzuga talluqli tushuncha yoki aniq fikrni erkin va ochiq ravishda ketma-ketlik bilan uzviy bog`langan holda tarmoqlashlariga o`rgatadi. Mavzuga oid hayoliga kelgan har qanday fikr bir so’z bilan ifoda etilib ketma ket yozib chiqiladi. Darsda imkon qadar fikrlarning, bog’likni ketma –ketligini ko’paytirish lozim. Bu usul ham barcha universitet darslarida qo’llasa bo’ladi. Bunda o’quvchilarni fikrlashga o’ylashga, topqirlikka, erkin fikrlashga undaydi.

son

omosh
Masalan

Fe’l


ot


v


ravish

So’z turkumi

sifat

Mustaqil qo’llanadi

So’roqqa javob bo’ladi

Gap bo’lagi bo’la oladi

2. 
   “To`g`ri top” metodi uchun ikkita plakat kerak bo`ladi. O`qituvchi birinchi navbatda mavzuga doir biror so’zlarni yozib qo`yadi, ikkinchi pakatda esa tartibi o`zgartirgan so’zlar yozib qo`yadi. Buni so’z birikmasida ko’rib chiqamiz Masalan: olma, anor, uzum, banan, qizil, sariq
   

ikkinchisiga bandi , danagi, urug’i , po’stlogi, bargi, yemoq, tishlamoq, so’ymoq kabi so’zlar yozib qoyiladi va hosil bo’lgan so’z birikmalardan savatcha to’diriladi. Bu usul asosan so’z turkumlarida yaxshi samara beradi.

“T chizma” bu usul juda mashxur bo’lib barcha fanlarda yoki solishtirishi mumkin bo’lgan barcha mavzularda , ayniqsa, universitetlarda foydalansa maqsadga muvofiq deb o’ylayman. Bunda biror bir mavzularni solishtirishda ishlatiladi. Masalan mustaqil va yordamchi so’z turkumlarini farqlashda juda yaxshi samara beradi

Mustaqil yordamchi

1. 
   + -
   
2. 
   + -
   
3. 
   + -
   
4. 
   - +
   
5. 
   + -
   

1. 
   Mustaqil qo’llana oladimi?
   
2. 
   So’roqqa javob bo’ladimi?
   
3. 
   Gap bo’lagi bo’ladimi?
   
4. 
   So’zlarni bog’lay oladimi
   
5. 
   Yasalish xususiyatiga egami kabi savollar berilib boriladi.
   

Bu usul orqali talaba solishtirish va fikrlash tarzi kengayadi, eslab qolish va xotirasi mustahkamlanadi, tafakkuri rivojlanadi.
“Tanishuv metodi” bunda o’quvchi yoki talabalarga birinchi darsga kirganda yoki davomat olganda bu usuldan foydalansa yaxshi samara beradi. Bunda o’quvchi ismini hamda ona tili faniga oid bironta so’z aytadi va ikkinchi o’quvchi uni ismini hamda u foydalangan termini aytishi kerak bo’ladi. Masalan: