Topografik chizmalarni o'rganish metodikasi Mundarija: Kirish

2-misol. 4.5-shaklda topografik sirt (tepalik) gorizontallari va AB to`g’ri chiziqning son belgili proyeksiyasi berilgan. Topografik sirt bilan AB to`g’ri chiziqning kesishish nuqtalarini son belgili proyeksiyasi topilsin.
Yechish. Buning uchun a₁va b₄ nuqtalardan ixtiyoriy vaziyatda o`zaro parallel to`g’ri chiziqlar o`tkazamiz. Bu chiziqlar AB orqali o`tgan umumiy vaziyatdagi ixtiyoriy yordamchi Q tekislik gorizontallarining proyeksiyasi bo`ladi. Q tekislikning topografik sirt bilan kesishish chizig’ini aniqlaymiz. Buning uchun a<sub>1</sub> b<sub>4</sub> chiziqni darajalarga bo`lamiz va bo`lingan nuqtalar (2,3)dan Q tekislik gorizontallarining proyeksiyasini o`tkazamiz. Topografik sirt bilan Q tekislikni bir xil son belgili gorizontallarining kesishish nuqtalari (I₁,II₂,III₃,…VIII₁)ni aniqlaymiz va ularni ketma-ket silliq tutashtirib, Q tekislikning topografik sirt bilan kesishish chizig’ining son belgili proyeksiyasini hosil qilamiz. a₁ b₄ bilan I₁ II₂ III₃…VIII₁ chiziqning kesishish nuqtalarini k va ℓ harflar bilan belgilaymiz va bu nuqtalarni son belgilarini aniqlaymiz. Aniqlangan k_1,3 va ℓ_3,2 nuqtalar AB to`g’ri chiziqning topografik sirt bilan kesishish nuqtalarining son belgili proyeksiyasi bo`ladi.
3-misol. 4.6-shaklda asosi proyeksiya tekisligida joylashgan, balandligi 8 metrga teng og’ma elliptik silindr bilan AB to`g’ri chiziqning son belgili proyeksiyasi berilgan. AB to`g’ri chiziqning silindr bilan kesishish nuqtalarini son belgili proyeksiyalari topilsin.
Yechish. Silindr bilan to`g’ri chiziqning kesishish nuqtalarini topish uchun ko`shimcha proyeksiyalash usulidan foydalanamiz. Qo`shimcha proyeksiyalash yo`nalishini silindr yasovchilariga parallel qilib olamiz. Silindrning bu yo`nalishda

H dagi proyeksiyasi uning asosida bo`ladi. Silindr simmetriya o`qining son belgili proyeksiyasini darajalarga bo`lamiz va qo`shimcha proyeksiyalash yo`nalishi chiziqli masshtabining uzunlik birligiga mos kesmasining proyeksiyasi (ℓ)ni hosil qilamiz.
a<sub>4</sub> va b<sub>8</sub> nuqtalardan qo`shimcha proyeksiyalash yo`nalishiga parallel to`g’ri chiziqlar o`tkazib ularning ustiga mos ravishda ℓ ga teng kesmadan 4 va 8 birlik o`lchab qo`yib AB to`g’ri chiziqning qo`shimcha yo`nalishdagi proyeksiyasini hosil qilamiz. a₀ b₀ to`g’ri chiziq bilan silindrning qo`shimcha yo`nalishdagi proyeksiyasi ya`ni aylana bilan kesishish nuqtalari k₀ va f₀ lar AB to`g’ri chiziqning silindr bilan kesishish nuqtalarini qo`shimcha yo`nalishdagi proyeksiyasi bo`ladi. Nuqtalardan qo`shimcha proyeksiyalash yo`nalishiga parallel o`tkazilgan to`g’ri chiziqlar bilan a₄ b₈ to`g’ri chiziq kesishib k va f nuqtalarni hosil qiladi. Hosil qilingan nuqtalarning son belgilari (5;6,6) esa a<sub>4</sub> b<sub>8</sub> ni darajalarga bo`lib aniqlangan. k₅ va f_6,6 nuqtalar AB to`g’ri chiziqning silindr bilan kesishish nuqtalarining son belgili proyeksiyalaridir.
Bu grafik ishga tegishli variantlar 4.2- jadvalda berilgan.
4.2-jadval