Topografik chizmalarni o'rganish metodikasi Mundarija: Kirish

Yechish. Silindr bilan tekislikning kesishish chizig’ini yasash uchun oldin kesishish chizig’iga oid nuqtalar topiladi. So`ngra topilgan nuqtalar lekalo yordamida tutashtiriladi. Buning uchun silindr gorizontali proyeksiyalari va tekislikning qiyalik masshtabi P<sub>i</sub> yasaladi. Silindr va tekislikning bir nomli gorizontallari proyeksiyalari o`zaro kesishib, biz izlagan nuqtalar hosil bo`ladi. Masalan, d<sub>7</sub> va k<sub>7</sub> nuqtalar quyidagicha topiladi: Tekislikning etti birlikda joylashgan gorizontali proyeksiyasi o`tkaziladi va o`tkazilgan gorizontal chiziq silindrning etti birlikdagi gorizontali bilan kesishib, izlagan d<sub>7</sub> va k<sub>7</sub> nuqtalarni hosil qiladi.
Kesishish chizig’iga oid eng quyi f<sub>5,9</sub> va eng yuqori ℓ<sub>7,9</sub> nuqtalar quyidagicha topiladi. Silindrning ikkita ixtiyoriy (7 va 8) gorizontali proyeksiyalariga urinma qilib tekislikning gorizontallari o`tkaziladi va urinish nuqtalaridan b₇ r₈ hamda 4₇ j₆ orqali to’g’ri chiziqlar o’tkaziladi. O’tkazilgan to`g’ri chiziqlar bilan berilgan tekislikning kesishish nuqtalari izlangan f<sub>5,9</sub> va ℓ<sub>7,9</sub> nuqtalar bo`ladi.
Kesishish chizig’ining ko`rinar va ko`rinmas qismlarini ajratuvchi nuqtalar silindrning kontur yasovchilari bilan tekislikning kesishish nuqtalari (S_6,8 va 9_6,7) bo`ladi.
2-misol. 4.2-shaklda topografik sirt (tepalik) gorizontollarining son belgili proyeksiyasi hamda R tekislikni 4 metr balanda joylashgan AB gorizontalining va 9 metr balanda joylashgan C nuqtasining son belgili proyeksiyasi (a<sub>4</sub> b<sub>4</sub>,c<sub>9</sub>) berilgan. P tekislikning topografik sirt bilan kesishish chizig’ining son belgili proyeksiyasi topilsin.
Yechish. Kesishish chizig’ini topish uchun avval tekislikning qiyalik masshtabi Pi ni yasaymiz. Buning uchun c<sub>9</sub> nuqtadan a<sub>4</sub> b<sub>4</sub> to`g’ri chiziqqa perpendikulyar chiziq o`tkazamiz va uni darajalarga bo`lamiz. So`ngra tekislik gorizontallarining proyeksiyasini o`tkazamiz. Topografik sirt bilan P tekislikni bir xil son belgili gorizontallarining kesishish nuqtalari (I₄,II₅,III₆,…XI₉)ni aniqlaymiz va ularni ketma-ket silliq tutashtirib chiqamiz. Hosil bo`lgan I<sub>4</sub> II<sub>5</sub> III<sub>6</sub> …XI<sub>9</sub> egri chiziq P tekisligining topografik sirt bilan kesishish chizigining son belgili proyeksiyasi bo`ladi.