To’plamning muallifi to’g’risida ma’lumot

Soliqlar va majburiy to‘lovlarni hisoblash va to‘lashdagi xatolar
Soliqlar va to‘lovlarni minimallashtirishda ularni hisoblashda xatolarga yo‘l qo‘ymaslik muhim omildir. Ammo ba'zan shunday holatlar bo‘ladiki, ular soliq organlari tomonidan ancha katta moliyaviy sanksiyalar qo‘llanilishiga olib keladi. Xatolarga yo‘l qo‘yilishi, asosan buxgalteriya va iqtisodiyot xizmatlari mutaxassislarining bilimlari yetishmasligi hamda faoliyatidagi kamchiliklar bilan bog‘liq. Soliqlar va majburiy to‘lovlarni hisoblash va to‘lashdagi xatolar birinchi navbatda, quyidagilar oqibatida yuzaga keladi:
• oddiy arifmetik va sanoqdagi xatolar;
• birlamchi hujjatlarning noto‘g‘ri rasmiylashtirilishi yoki ularning umuman bo‘lmasligi;
• amaldagi soliq qonunchiligining noto‘g‘ri talqin etilishi;
• soliq qonunchiligidagi o‘zgarishlarni bilmaslik yoki o‘z vaqtida ta'sir ko‘rsatmaslik;
• soliq organlariga hisob-kitoblar va hisobotlarni taqdim etmaslik yoki o‘z vaqtida taqdim etmaslik;
• soliqlarni to‘lamaslik yoki o‘z vaqtida to‘lamaslik.

21-mavzu: Qo’shma korxona, kichik korxona, ma’suliyati cheklangan jamiyatlarda audit tekshiruvini o’tqazish

Reja:

3. 
   Ma’lumotlarni to’g’riligi
   
4. 
   Audit tekshiruvi
   

Buxgalteriya hisobida uning ma‘lumotlarini to’g’riligini, korxona aktivlarini haqiqiy holatini, moddiy javobgar shaxslarning o’z funksiyalarini sidqidildan vijdonan bajarayotgaligini, mulkni talon-taroj qilinmaganligini bilish maqsadida «inventarizatsiya» nomini olgan usul ishlatiladi. O’zbekiston Respublikasida buxgalteriya hisob ob‘ektlarini inventarizatsiya qilish tartibi maxsus 19- son BXMS «Inventarizatsiyani tashkil qilish va o’tqazish» bilan reglamentlashtirilgan. Ushbu standartga muvofiq inventarizatsiyaning quyidagi turlari mavjud: Rejali inventarizatsiya – bu korxonaning moddiy javobgar shaxslarni navbatdagi mehnat ta‘tiliga chiqarish rejasiga ko’ra o’tqaziladigan inventarizatsiya. Rejadan tashqari inventarizatsiya – bu ko’zda tutilmagan hollarda, masalan favqulotdagi hodisalar yuz berganda (o’g’rilik,toshqin va shu kabi hodisalar sodir bo’lganda) o’tqaziladigan inventarizatsiya. Inventarizatsiyaning harakterli xususiyatlari: Inventarizatsiya to’satdan o’tqaziladi, ya‘ni moddiy javobgar shaxs uni o’tqazilishi to’g’risida oldindan xabar topmasligi lozim. Inventarizatsiya rahbarning buyrug’i yoki farmoyishi bilan tasdiqlangan doimiy harakatdagi va ishchi inventarizatsiya komissiyalari tomonidan o’tqaziladi, ushbu komissiyaga moddiy javobgar shaxs albatta kiritiladi. Inventarizatsiya ma‘lum muddatga o’tqaziladi, uning boshlanish va tugash vaqti buyruqda yoki farmoyishda ko’rsatilgan bo’lishi kerak. Inventarizatsiyani o’tqazish belgilangan tartibda va usullarda amalga oshiriladi.

Inventarizatsiya natijalari maxsus sanoq va taqqoshlash dalolatnomalari bilan rasmiylashtiriladi. O’zbekiston Respublikasining BXMS lariga muvofiq korxona aktivlarini rejali invetarizatsiya qilishda quyidagi muddatlar belgilangan:

Inventarizatsiyaning natijasida hisob ma‘lumotlaridan chetlanishlar aniqlanishi mumkin. Bunday chetlanishlar bo’lib kamomad va ortiqchalar hisoblanadi. Aniqlangan kamomadlar ning belgilangan me‘yorlardan tashqarisi moddiy javobgar shaxslardan qonun doirasida o’ndirilib olinadi. Aniqlangan ortiqchalar korxonaning daromadiga olinadi.

22-mavzu: Budjet muassasalarida buxgalteriya hisobini yuritish va audit tekshiruvini o’tkazish
Reja:

3. 
   Buxgalteriya hisobini yuritish
   
4. 
   Auditorlik faoliyatining milliy standartlari
   

Buxgalteriya hisobini yuritish va hisobot tuzish auditorlik tashkiloti tomonidan amalga oshiriladigan mikrofirmalarning moliya-xo‘jalik faoliyati soliq organlari va boshqa nazorat organlari tomonidan tegishli auditor lik tashkiloti albatta jalb qilingan holda tekshiriladi. Bunda moliyaviy hisobotning to‘g‘riligi uchun auditorlik tashkiloti javob beradi (4). Qarorning 3-bandiga muvofiq O‘zbekiston Respublikasi Moliya vazirligi auditorlik faoliyatini litsenziyalash maxsus vakolatli davlat organi etib tasdiqlangan va unga quyidagi funksiyalar yuklatilgan:
- o‘z vakolatlari doirasida auditorlik faoliyatini tartibga soluvchi me’- yoriy hujjatlarni, shu jumladan auditorlik faoliyatining milliy standartlarini ishlab chiqish va tasdiqlash;
- auditorlik tashkilotlari tomonidan litsenziya talablari va shartlariga rioya qilinishini nazorat qilish;
- auditorlarning respublika jamoat birlashmasi bilan kelishgan holda auditorlar malaka sertifikatini olish uchun o‘qitish dasturlarini va malaka imtihonlari topshirish tartibini tasdiqlash;
- auditorlik faoliyatini amalga oshirishga berilgan litsenziyaning, auditorlar malaka sertifikatining amal qilishini to‘xtatib turish, to‘xtatish va bekor qilish;
- malaka sertifikatiga ega bo‘lgan auditorlar reestrini va auditorlik faoliyatini amalga oshirish uchun berilgan litsenziyaga ega bo‘lgan auditorlik tashkilotlari hisobini yuritish. Auditorlik tashkilotlari ustav kapitalining eng kam miqdori eng kam oylik ish haqining kamida 1200 baravari miqdorida belgilangan. Bunda yangidan tashkil etiladigan auditorlik tashkilotlari davlat ro‘yxatidan o‘tkazilgan paytdan boshlab bir yil mobaynida ta’sis hujjatlarida nazarda tutilgan sarmoyasini shakllantirishlari zarur.

Auditorlik faoliyatining milliy standartlari Auditorlik faoliyatini me’yoriy tartibga solish tizimining ikkinchi pog‘onasi – auditorlik faoliyatining milliy standartlarini (AFMS) va boshqa me’yoriy hujjatlarni o‘z ichiga oladi. Auditorlik faoliyati milliy standartlari (AFMS) – bu barcha auditorlik tashkilotlari o‘zlarining professional faoliyatlari jarayonida rioya qilishlari lozim bo‘lgan yagona asosiy tamoillardir. Standartlar O‘zbekiston Respublikasi Moliya vazirligida Buxgalteriya hisobi, hisoboti va audit uslubiyoti boshqarmasi tomonidan ishlab chiqilib tasdiqlanadi va Adliya vazirligida ro‘yxatga olinadi. O‘zbekiston Respublikasi Auditorlik faoliyati Milliy Standartlari (AFMS) Auditning Xalqaro Standartlari – AXS (International Standards of Auditing - ISAs) negizida ishlab chiqiladi va asosan auditorlik tekshiruvlarini o‘tkazish qoidalarini belgilaydi. Bu qoidalar moliya-xo‘-jalik faoliyatining barcha subyektlarida bir xil qo‘llaniladi.

Auditorlik faoliyatini amalga oshirish jarayonida auditorlik standartlariga rioya qilish audit sifatini va uning natijalari ishonchliligini kafolatlaydi. Auditorlik standartlarining ahamiyati quyidagilardan iborat:

- ularga rioya qilinganda auditorlik tekshiruvlarining yuqori sifatli bo‘lishi ta’minlanadi;
- auditorlik amaliyotiga yangi ilmiy yutuqlarni joriy qilishga yordam beradi;
- muayyan vaziyatlarda auditorlar qanday ish tutishlarini belgilab beradi

23-mavzu: Korxona moliyaviy holati auditi

Reja:

4.