1924 vil 15 sentyabrda Turkiston Markaziy ljroiya Q o'mitasining navbatdan tashqari sessivasi ish boshladi. Uning kun t a rt ibid a bitta masala: milliy-hududiy chegaralanish masalasi turardi. M azkur masala yuzasidan Islomov m a’ruza qildi. Umu- man bu m a’ruzada avvalgi bosqichlarda ilgari surilgan barcha g'ovalar va qoidalarni vaqqol takrorlashdan iborat bo‘ldi. Ma'ruzada milliy-hududiy chcgaralanishni ..millatlarni o'z taqdirini o'zi bclgilash prinsipi"ni to ‘liq amalga oshirish, yangi „milliy davlat tuzilmalariuni tashkil ctish kcrak sifatida tushunish kerakligiga asos solindi. Shu bilan birga Islomov ma'ruzasida. milliy-hududiy chegaralanish “xalqning xohish-irodasini bildirish akti“ , degan tezis birinchi bor ochiq aytildi: “ Turkiston xalqlari bilan birgalikdaBuxom va Xoraz.m xalqlari ham niilliy chegaralanish to'g'risida о lz xohish-irodasini hildirdilar. Ular ham barchi qirg‘izlar о ‘z.beklarva turkmanlarni yagona davlatga birlashtirish yo'li bilan qilingan tarixiy adolatsizlik oqibatlarini tuzatishga intilmoqdalar" Bu 1924 vil 16 sentyabrda Turkiston Markaziy ljroiya Q o‘mitasi sessiyasida chegaralanish to‘g‘risida qabul qilingan qarorda o'z ifodasini topdi.
Birmuncha keyinroq tojiklarning milliy o'z taqdirini o'zi bclgilash shakli bir oz o'zgardi. 1924 vil 4 oktyabrdagi majlisda m illiy-hududiy chegaralanish bo'yicha O'zbekiston byurosi Tojikiston komissivasining Tojikiston Avtonom Rcspublikasi va uning O'zbekiston ittifoqdosh respublikasiga kirishi to'g'risidagi qarorga rozilik bcrdi. M ana shu majlisning o'zida uzoq tortishuvdan keyin Panjikent va O'ratcpa tumanlarining Tojikiston tarkibiga kirishiga qaror qilindi.
1924 yil 14 oktyabrda RSFSR Bolsheviklar Markaziy Ijroiya Qo'mitasi II sessiyasi Turkiston Rcspublikasi Markaziy Ijroiya Qo'mitasining milliy-hududiy chegaralanish to‘g‘risidagi qarorini tojik xalqiga nisbatan ayrim o'zgarishlar bilan tasdiqladi. Tojik xalqiga Turkiston Markaziy Ijroiya Qo'mitasi sessiyasi va Umum- buxoro qurultoy qarorida ko'rsatilgandek, O`zbekiston Rcspublikasi larkibida muxtor viloyat cmas, balki Tojikiston Avtonom Rcspublikasi tashkil etish huquqi berilishi maqsadga muvofiq ckanligini e’tirof qildi. Shu tariqa Bolsheviklar Markaziy Ijroiya Qo'mitasi sessiyasi qaroriga nuivoliq O rta Osiyoda O'zbekiston va Turkmaniston republikalari, Tojikiston Avtonom Rcspublikasi, Qoraqalpogfiston va Qirg'iziston Avtonom viloyat lari tashkil topdi.
1924 yil 27 oktyabrda SSSR Bolsheviklar Markaziy Ijroiya Qo'mitasi 11 sessiyasi Turkiston ASSR Markaziy Ijroiya Qo'mitasi.
SSSR Markaziy Ijroiya Qo'mitasining qarorida "SSSR M arkaziy Ijroiya Qo'mitasi Ravosatiga O'rta Osiyoda yangi tashkil eiilayotgan respublikalarni ana shu rcspublikalar Sovctlar qurultoylan qaroriga muvofiq rasnfiylashtirishni amalga oshirish" vazifasi topshirildi.
Shunday qilib, 1924 yil sentyabr-oktyabrda milliy-hududiy chegaralanish O'rta Osiyo republikalari. Rossiya Fedcrasiyasi va SSSR davlat hokimiyati yuqori organlari qarorlarida qonun yo‘li bilan rasmiylashtirildi.
SSSR Bolsheviklar Markaziy Ijroiya Qo'mitasi II sessiyasi qaroridan keyin qisqa muddat ichida yangi tashkil topgan milliy tuzilmalarning haqiqatda rasmiylashtirilishi amalga oshirildi.
Turkiston. Buxoro, Xorazm respublikalarining 1924 yil noyabrda bo‘lib o‘tgan maxsus sessiyalari o‘z-o‘zini tarqatib yuborish to‘g‘risida qaror qabul qildilar. Yangi tashkil etilgan respublikalarda inqilobiy qo‘mitalar tuzilib, ular yangi respublikalar va viloyatlar ta’sis s’ezdlarini chaqirish yuzasidan tayyorgarlik ishlariga bosh- chilik qildilar.
