To’g’ridan to’g’ri oqim elektr zanjirlarini hisoblash usullari

O’zgaruvchan tok zanjirlarida rezonans tushunchasi va rezonans turlari

Rezonans (lot. resono — akssado beraman, javob beraman) — tebranish (elektr, mexanik) konturida majburiy tebranish amplitudasi eng yuqori (maksimum) qiymatga yetganda sodir boʻladigan hodisa. Mac, tizimning barcha parametrlari oʻzgarmas va bu tizim xususiy tebranish chastotasi tashqi kuch davri sinusoidal boʻlsa, yaʼni tizim xususiy tebranish chastotasi tashqi kuch chastotasiga mos kelsa, R. hodisasi roʻy beradi. R.ning foydali va zararli tomonlari bor (Mas, radiotexnikada foydali boʻlsa, inshootlarda zararli).

R. fizikada koʻp uchraydi (toʻlqinlar R.si, kuchlanish R.si, toklar R.si). Tebranish konturida tok kuchi faza jihatdan tashqi elektr yurituvchi kuchga teng kelib qolgan hollarda ham R. roʻy beradi.
R. aksariyat tabiatda kuzatiladi. Barcha inshootlar, binolar va mashinalar oʻz xususiy tebranishlariga ega. Shuning uchun tabiatda yuz beradigan davriy tashqi taʼsirlar ularda R.ni paydo kilishi mumkin. Mas, koʻprik ustidan poyezd oʻtganda yuz beradigan davriy zarb (silkinish) kuchlari taʼsirida R. paydo boʻladi. R. hodisasi koʻprik, poydevor, mashinalarga zararli taʼsir qiladi, hatto ularni buzib yuborishi ham mumkin. Shuning uchun R.ga qarshi maxsus tadbirlar koʻriladi, zarblarni yumshatkichlar, amortizatorlardan foydalaniladi. Radiotexnikada R. radiostansiyaning bir xil (zarur) signallarini boshqa (xalaqit) signallaridan ajratib olishga imkon beradi.
Rezonans hodisasi amaliyotda, xususan radiotexnika sohasida foydali qo'llanmalarni topadi. Ammo, agar bu o'z-o'zidan paydo bo'lsa, u katta kuchlanish va haddan tashqari oqimlarning paydo bo'lishi tufayli favqulodda holatlarga olib kelishi mumkin. Rezonansning jismoniy mohiyati induktorning magnit maydoni va kondansatörün elektr maydoni o'rtasidagi davriy energiya almashinuvi bo'lib, maydon energiyasining yig'indisi doimiy bo'lib qoladi. Agar kontaktlarning zanglashiga olib keladigan bir nechta indüktif va kapasitiv elementlar mavjud bo'lsa, masalaning mohiyati o'zgarmaydi.
Kirish qarshiligi yoki kirish o'tkazuvchanligining xayoliy qismining yo'qolishida bo'lgan bir nechta indüktif va kapasitif elementlarning aralash ulanishi bilan murakkab kontaktlarning zanglashiga olib keladigan holati bir nechta haqiqiy ildizlarga nisbatan ushbu shartga mos keladigan tenglamalarning mavjudligini aniqlaydi. Bunday zanjirlar bir necha rezonansli chastotalarga to'g'ri keladi.

5.