To sh k en t davlat yu ridik in stitu ti

Intellektual  faoliyat  natijalari.  Intellektual  faoliyat  xarakteriga 
ko‘ra,  inson  faoliyatining  eng  oliy  ko‘rinishi  -   ijodiy  faoliyat  bo‘lib 
hisoblanadi.  Inson  ijodiy  faoliyati  bu  faoliyatni  amalga  oshirish  usul- 
vositalari, 
faoliyat  mahsullari  xususiyatlariga  ko‘ra  inson  ongli 
faoliyatining boshqa ko‘rinishi odatdagi, kundalik faoliyatidan farq qiladi.
Odatdagi,  kundalik  faoliyat  doimiy,  takrorlanib  turuvchi  faoliyat 
bo‘lib,  bunda  faoliyat  o ‘zi  ham,  undan  vujudga  keladigan  natijalar  ham 
faoliyat  reproduktiv  faoliyat  hisoblanib,  bunda  tayyor  o ‘y-fikrlar  formal 
mantiq  yoki  boshqa  qonun-qoidalar  asosida  qaytadan,  takroriy  hosil 
bo‘ladi.  Ijodiy  faoliyat  (aqliy,  tafakkur)  intellektual  faoliyat  bo‘lib,  uning 
natijasida fan, texnika, adabiyot yoki san’at sohasida yangi, ijodiy 
mustaqil mahsul yaratiladi2.
Intellektual  faoliyat  natijalariga  quyidagilar  kiradi:  fan,  adabiyot  va 
san’at asarlari;
Ijrolar,  fonogrammalar,  efir  yoki  kabel  orqali  ko‘rsatuv  yoxud 
eshittirish beruvchi tashkilotlaming ko‘rsatuvlari yoki eshittirshlari;
elektron  hisoblash  mashinalari  uchun  dasturlar  va  ma’lumotlar 
bazalari;
ixtirolar, foydali modellar, sanoat namunalari;
seleksiya yutuqlari;
oshkor etilmagan axborot,  shu jumladan, ishlab chiqarish sirlari (nou- 
xau)3.
Fuqarolik 
muomalasi 
ishtirokchilarining 
tovarlar, 
ishlar  va 
xizmatlaming xususiy unsurlarini (elementlarini)  aks ettiruvchi vositalarga 
nisbatan  bo‘lgan  huquqlarga  ham  mutlaq  huquqlar  haqidagi  qoidalar 
qo‘llaniladi.  Ma’lumki,  fuqarolik  muomalasida  turli-tuman  subyektlar 
ishtirok etadi,  ayni  vaqtda,  muomalada xilma-xil  mahsulotlar va xizmatlar 
ham  harakatda  bo‘ladi.  Mana  shunday  sharoitda  subyektlar,  ular  ishlab 
chiqargan  tovarlar  va  ko‘rsatadigan  xizmatlar  alohida  farqlash  belgilariga 
ega  bo'lishi  shart,  aks  holda,  turli  anglashilmovchilik,  qiyinchiliklar 
vujudga  kelishi  mumkin.  Ana  shunday  farqlash  belgilari  fuqarolik
1 Fuqarolik huquqi. Ikkinchi qism. -Toshkent: ILM ZIYO, 2008. -B .639-640.  (ushbu bob muallifi -  O.Oqyulov).
2 Ионас В. Л. Произведение творчества в гражданском праве. -М .:  1912. -С.9-10.
3 O’zbekiston Respublikasi Fuqarolik kodeksi (1031-modda)ning 2007 yil  17 yanvardan amalga kirgan tahririda.
21 0

---

muomalasi  ishtirokchilarining  o ‘zlarini,  uning  ishlab  chiqargan  tovarlari, 
bajaradigan  ishlari  va  ko‘rsatadigan  xizmatlarining  xususiy  alomatlarini 
(individual  belgilarini)  aks  ettiruvchi  vositalar  bo‘lib  hisoblanadi.  Bunday 
alohida farqlash belgilarining quyidagi turlari mavjud:
firma nomalari;
tovar belgilari (xizmat ko‘rsatish belgilari);
tovar chiqarilgan joy nomi.
Ma’lumki, intellektual faoliyat eng tez rivojlanib borayotgan dinamik 
jarayon  hisoblanadi.  Yuksak  sur’atlar  bilan  davom  etayotgan  bu  jarayon 
natijasida  intellektual  faoliyatning  yangi  mahsullari  vujudga  kelmoqda. 
Garchi  ular  mavjud  qonunlarda  nazarda  tutilmagan  bulsa  ham,  ularga 
nisbatan  FKning  1031-moddasi  1-qism  3-bandida  belgilangan  qoidalar 
mazmunidan kelib chiqib,  intellektual  mulk xaqidagi qoidalar qo‘llaniladi. 
Fuqarolik  muomalasi  ishtirokchilarining  ular  ishlab  chiqarayotgan 
tovarlar,  ko‘rsatadigan  xizmatlarining  yangi  farqlash  belgilari  vujudga 
kelishi  mumkin  va  bunday  holda  ham  ularga  nisbatan  FKning  IV 
bo‘limida belgilangan tegishli qoidalar qo‘llaniladi.