“Tálim sistemasında elektron tálim ortalıǵında islewdegi mashqalalar hám sheshimler”

“Tálim sistemasında elektron tálim ortalıǵında 
islewdegi mashqalalar hám sheshimler”
3) 
Ínteraktiv
: oqıtıwshı hám bir-biri menen óz-ara munasábette bolıwdı úyreniwge 
múmkinshilik beredi; hám interaktiv tálim-barlıq oqıwshılar, atap aytqanda oqıtıwshı menen 
óz-ara munasábetlerge tiykarlanǵan tálim. Bunda oqıtıwshı barlıq oqıwshılar menen 
tusinisken halda háreket etedi hám olardıń kóz qarasın jetilistiriwge járdem beredi. Usı usıl 
shaxstı tárbiyalawda júdá qol keledi, sebebi olar birge oqıwdı (kollektiv, birge islew) óz ishine 
aladı hám oqıtıwshıda oqıw procesiniń subekti esaplanadı. Oqıtıwshı kóbinese tek oqıw 
procesiniń shólkemlestiriwshisi, gruppa basshısı, oqıwshı ǵayratı ushın sharayat jaratıwshısı 
retinde isleydi. 
Jámiyette bilimlendiriwdi informaciyalastırıwda ayrıqsha rol tálim sistemasına tiyisli, 
sebebi tálim bir tárepden, informaciya qarıydarı, basqa tárepden, jańa informaciya 
texnologiyaların jaratıwshısı (joqarı maman kadrlar arqalı) wazıypasın atqaradı. Informaciya 
menen islew qábileti zamanagóy insannıń ústin turatuǵın wazıypalarınan birine aynalǵanlıǵı 
sebepli, tálim sisteması oqıwshınıń mektepden baslap sın pikirlew qábiletin qáliplestiriwge 
mólsherlengen (sın pikirlew bilim, túsiniw, qóllaw, analiz, sintez, bahalaw). 
Bilimlendiriwde pikirlewdiń maslasıwshılıǵı, úlken maǵlıwmat aǵımında háreket 
qılıw qábileti insan ushın pútkil turmısı dawamında zárúrli qádiriyatlarǵa aylanadı. Bul 
qádiriyatlar jámiyet ushın da zárúrli áhmiyetke iye, sebebi pán, mádeniyat, óndiristiń barlıq 
tarawlarında texnologiyalardıń jedel rawajlanıwı bilimli adamlardıń dóretiwshilik 
potencialınan tek ǵana basqarıw salasında, bálki informaciyanıda saqlawdı da, paydalanıwdı 
da óz ishine aladı.. Sol sebepli bilimlendiriwdi informaciyalastırıw jámiyeti 
informaciyalashtırıwdan ústin turatuǵın baǵdarlarınan biri retinde qaraladı. 
Bilimlendiriwdi informaciyalastırıw - bul tálim hám tárbiya beriwdiń psixologiyalıq 
hám pedagogikalıq maqsetlerin ámelge asırıwǵa baǵdarlanǵan hám qolay sharayatta 
qollanılatuǵın zamanagóy IT texnologiyaların islep shıǵıw hám olardan paydalanıw ushın 
qolaylı bilimlendiriw tarawın metodologiya, texnologiya hám ámeliyat penen támiyinlew 
procesi esaplanadı. 
Jámiyeti informaciyalastırıw tásiri astında orta hám joqarı bilimlendiriw sistemasınıń 
islewi hám ámelge asırıw mexanizminde unamlı ózgerisler júz berip atır. Sonday etip, 
informaciyalastırıw tómendegi processlerdi óz ishine aladı: 
-ilimiy -pedagogikalıq maǵlıwmatlardıń avtomatlastırılgan maǵlıwmatlar bankleri, 
informaciya -stilistik materiallar, baylanıs tarmaqlarınan paydalanıw tiykarında bilimlendiriw 
sistemasın basqarıw mexanizmlerin jetilistiriw; 
-jámiyeti informaciyalastırıw sharayatında oqıwshınıń ózligin rawajlandırıw wazıypalarına 
sáykes keletuǵın oqıtıw hám bilimlendiriwdiń mazmunı, usılları hám shólkemlestirilgen 
formaların tańlaw metodologiyasi hám strategiyasın jetilistiriw; 
-oqıwshınıń intellektuallıq potencialın rawajlandırıwǵa, bilimlerdi ǵárezsiz iyelew 
kónlikpelerin qáliplestiriwge, informaciya -tálim, tájiriybe hám izertlew iskerligin, 
informaciyanı qayta islew boyınsha hár túrlı túrdegi birgeliktegi iskerlikti ámelge asırıwǵa 
qaratılǵan metodikalıq oqıw sistemaların jaratıw ;
-kompyuter testlerin jaratıw hám olardan paydalanıw, oqıwshilardıń bilim dárejesin baqlaw 
hám bahalaw usılların diagnostika qılıw. 
Bunnan tısqarı, interaktiv tálim oqıwshılardıń óz tájiriybeleri hám olardıń dosları 
menen tuwrıdan-tuwrı óz-ara munasábetlerine tiykarlanadı, sebebi interaktiv shınıǵıwlardıń 
kópshiligi tekǵana oqıwshı, bálki mekteptiń de óz tájiriybesine tiykarlanadı. Áne sonday 
tájiriybe tiykarında jańa bilim, uqıplıliq qáliplesedi. Zamangóy “brend” mekteplerge talap 
artadı. Interaktiv oqıtıw texnologiyası zamanagóy tálimdi rawajlandırıw ushın jaqsı 
múmkinshilik bolıp tabıladı, bunnan tısqarı, ol ámelde ayqın kózge taslanatuǵın tálim 
processindegi qarama-qarsılıqlardı sheshiw ushın variantlardan biri retinde qaraladı. 

---

Qaraqalpaqstan 
Respublikası xalıq bılımlendiriw xızmetkerlerin 
qayta tayarlaw hám olardıń qánigeligin arttırıw aymaqlıq orayı
195