Tjabit” kafedrasi «texnologik jaryonlarni identifikatsiyalash va modellashtirish»

Kirish

Avtomatlashtirish ilmiy-texnikaviy taraqqiyotning bosh yo’nalishlaridan va ishlab chiqarishning samaradorligini oshirishning muhim vositalaridan biri hisoblanadi. Zamonaviy sanoat ishlab chiqarishi texnologik jarayonlarni murakkablashishi va ko‘lamlarining o’sishi, alohida agregatlar va qurilmalarning birlik quvvatini ortishi, intensiv, kritikka yaqin yuqori tezkorlikli rejimlarni qo’llash, mahsulot sifatiga talablarning ortishi, personalning xavfsizligi, jihozlarning va atrof-muhitning saqlanishiga bo’lgan talablarning o’tkirlashishi bilan xarakterlanadi. Shu munosabat bilan texnikaning turli sohalaridagi murakkab texnikaviy ob’ektlarni boshqarish jarayoniga qo’yilgan talablar hozirgi vaqtda borgan sari yuqorilab va ortib bormoqda. Sistemani sifatli boshqarishni ta’minlash esa, agar uni yetarli aniqlikdagi matematik modeli ma’lum bo’lmasa, mumkin emas. Matematik modelni aniqlash identifikatsiya masalasi hisoblanadi[ CITATION Гро \l 1033 ]. “Texnologik jaryonlarni identifikatsiya9op/**-
lsh va modellashtirish” (BTI va KM) fani bo’yicha ushbu kurs ishida tor ma’nodagi identifikatsiya masalasi qarab chiqiladi. Shu masalaning mohiyatini aniqlab olamiz.
Boshqarish nazariyasining turli-tuman masalalarini uchta asosiy guruhga bo’lingan[ CITATION Неснт \l 1049 ]:

1. 
   ABS ni tahlil etish masalasi;
   
2. 
   ABS ni sintezlash (yaratish) masalasi;
   
3. 
   Identifikatsiya masalalari.
   

ABS ni analiz masalasi ABS ni chiqish kattaligi y(t) ning o’zgarish qonunini berilgan kirish ta’siri x(t) va sistemaning operatori bo’yicha aniqlashdan iborat (1-rasm).
ABS ning operatori deyilganda shunday qonunni tushuniladiki, bu qonunga muvofiq ABS kirish ta’siri x(t) ni chiqish kattaligi y(t) ga aylantiradi. Matematika nuqtai nazaridan sistemaning operatori differentsial tenglama (DT) yoki DT lar sistemasi hamda ABS ning uzatish funktsiya (UF) si hisoblanadi. Boshqacha aytganda ABS ning operatori uning matematik modelidir.
ABS ning sintezi chiqish kattaligi y(t) ni istalgan, talab etilgan holda o’zgarishi bo’yicha ABS ning operatorini va kirish kattaligi x(t) ni aniqlashdan iborat.
Identifikatsiyaning mohiyati ma’lum x(t) kirish va y(t) chiqish kattaliklari bo’yicha ABS ning operatorini aniqlashdan iborat.
ABS ning operatorini aniqlashning, yani identifiktsiyalashning bir necha metodlari bo’lib, ulardan ushbu kurs ishida identifikatsiyalshning analitik metodidan foydalaniladi.