Tizimlar va signallarni qayta ishlash

5.6. Chastotasi modulyatsiyalangan signallarni detektorlash

Chiqishidagi kuchlanish kirishidagi signal chastotasiga mos ravishda o‘zgaruvchi qurilma chastota detektori (ChD) deb ataladi. ChM signallarni chiziqli elektr zanjirlarda detektorlash mumkin emas, chunki uning chiqishida tokning yangi spektr tashkil etuvchilari paydo bo‘lmaydi. ChD inersiyasiz NEZ da ham yaratib bo‘lmaydi, chunki uning chiqishidagi kesish burchagi θ bo‘lgan kosinusoidal impulslar amplitudasi o‘zgarmaydi. Odatda ChM va FM signallar detektorlar kirishiga berilishidan avval amplituda cheklagich qurilmasidan o‘tadilar.

ChM signallarni to‘g‘ridan-to‘g‘ri detektorlanmaydi. Ularni detektorlashdan oldin modulyatsiya shaklini chiziqli tizim yordamida o‘zgartiriladi va so‘ngra mos detektor yordamida detektorlanadi. Odatda:
a) ChM signal AM signalga aylantiriladi va AD yordamida detektorlanadi;
b) ChM signal FM signalga aylantiriladi va FD yordamida detektorlanadi;
v) ChM signal impulslar ketma-ketligi oralig‘i o‘zgaruvchan signalga aylantiriladi va impuls detektori yordamida detektorlanadi.
Odatda detektorlash xarakteristikasi simmetrik shaklga ega bo‘lgan ChD lardan keng foydalaniladi, chunki ular chiziqliga yaqin detektorlash xarakteristikasiga egalar. Natijada ularning chiqish kuchlanishlari U_ch(t) kirish signali chastotasi o‘zgarishiga mos keladi.

5.6.1. Chastota o‘zgarishini amplituda o‘zgarishiga almashtirishga asoslangan chastota detektori

Bir parallel konturli chastota detektori sxemasi 5.16-rasmda keltirilgan.

5.16-rasm. Chastota o‘zgarishini amplituda o‘zgarishiga almashtirishga asoslangan chastota detektori

Bu rasmda ACh – amplituda cheklagich bo‘lib, LC kontur amplituda-chastota xarakteristikasi o‘ng yoki chap tomoni deyarli chiziqli qismi o‘rtasida kirishdagi chastotasi modulyatsiyalangan signal chastotasi o‘rtacha qiymatiga mos qilib ish nuqtasi o‘rnatiladi (5.17-rasm).

ACh chiqishidagi tok birinchi garmonikasi I₁ amplitudasi o‘zgarmaydi, ammo uning chastotasi ±∆ω_d ga o‘zgarishiga LC kontur ekvivalent qarshiligi Z_e(ω) ning turli qiymatlari mos keladi, natijada LC konturdagi kuchlanish amplitudasi ∆ω_d ga mos ravishda o‘zgaradi. Umuman LC konturdagi kuchlanish chastota va amplitudasi barobariga o‘zgaruvchi ChAM tebranish ko‘rinishida bo‘ladi. Konturdagi kuchlanish U_k AD yordamida detektorlanadi. Detektor xarakteristikasi shakli LC kontur AChX ning ±∆ω_d oraliqdagi qismi shaklida bo‘ladi. Bu ChD chiqish kuchlanishi
(5.48)
bunda K_d – AD uzatish koeffitsiyenti, ω₀ – ChM signal chastotasi, ω_r – LC kontur rezonans chastotasi, – kontur so‘nish koeffitsiyenti, Q – kontur aslligi.
5.17-rasm. Tebranish konturi sozlanmagan chastota detektori ishlashiga oid vaqt diagrammalari

Ushbu ChD detektorlash xarakteristikasini yanada chiziqliroq qilish uchun uning aslligi Q ni kamaytirish yoki tebranish konturlari rezonans chastotalari kirish signali o‘rtacha chastotasi ω₀ dan ±∆ω ga farq qiluvchi ikki konturli balanslangan ChD dan foydalanish kerak.