Tizim va signallarni qayta ishlash O’quv uslubiy majmua

Telekommunikatsiya tizimlari.
Dastlabki ma’lumotlarning muntazam ortib 
borayotgan hajmiga ishlov berish mikrosxemaga o‘rnatilgan, ma’lumotlar 
uzatishning yuqori unumdorlikka ega va samarali vositalarini talab qiladi. 
Arxitektura nuqtai nazaridan bunga protsessor elementlarini – protsessornig o‘zini, 
tashqi qurilmani ulab erishish mumkin. Qo‘shprotsessorlar - tezlatgichlar va ichki 
xotirani – kommutatsiyalanadigan markaziy SCR (switched central resource) resurs 
shinasi orqali. Ya’ni arxitektura yetakchi va yetaklanuvchi qurilmalar mavjudligida 
kommutatsiya tizimidan iborat. 11.11-rasmda bunday arxitekturaga misol bo‘la 
oladigan Texas Instruments protsessora TMS320C6455 kompaniyasi tomonidan 
ishlab chiqarilgan blok-sxema keltirilgan [19].
Kommutatsiyalanadigan markaziy resurs shinasidan chap tomondagi 
yetakchi qurilmalaridan istalganini bevosita undan o‘ng tomondagi yetakchi 
qurilmalar bilan ulash mumkin. Yetakchi qurilmalarga markaziy protsessorli S64x 
qurilma, interfeys SRIO (Serial Rapid I/O), to‘rtta ma’lumotlar uzatish kontrolleri 
(TC0 – TS3) va uchta yetakchi tashqi qurilma qurilmasini (PCI - interfeysi, xost-
protsessorga 
chiqish 
– HPI, Ethernet – EMAC dan foydalanish) 
kommutatsiyalanadigan markaziy resurs shinasiga ulovchi kommutatsiya porti KP 
kiradi. Yetaklanuvchi qurilmalarga xotira, xotira kontrolleri, tashqi xotira 
kontrolleri, turbo-soprotsessor (TCP), shifrdan chiqarish qo‘sh protsessori (VCP) va 
tashqi qurilma qurilmalarini kommutatsiyalanadigan markaziy resurs shinasi bilan 
ulovchi va kommutator kiradi. Bunday arxitektura bir vaqtning o‘zida tez va foydali 
hisoblanadi, chunki kommutatsiyalanadigan markaziy resurs shinasi haqiqatdan 
ham yetakchi va yetaklanuvchi qurilmalar o‘rtasida parallel ravishdam ma’lumotlar 
uzatilishini ta’minlaydi. Masalan PCI interfeysni tashqi xotira interfeysi (EMIF) 
bilan tashqi xotira kontrollekri orqali ulash PCI interfeysi va protsessor o‘rtasidagi 
ulanishga bog‘liq emas. Ma’lumotlarni uzatish to‘liq pararllel ravishda amalga 
oshiriladi. 

---

193 
11.11-rasm. TMS320C6455 signal protsеssorining blok sxеmasi. 
Agar bir nechta yetaklanuvchi qurilmalar bitta yetakchi qurilmaga murojaat 
qilsa, unda SCR shina umumiy foydalanishni ta’minlaydi, uning funksiyalarini tizim 
ishlab chiqaruvchisi ma’lum darajada nazorat qiladi, chunki yetakchi qurilmalar 
uchun ustivorlik darajalarini dasturlay oladi. 
Algoritmlarni bajarishdaasosiy protsessor va xotira o‘rtasidagi buyruqlar va 
ma’lumotlarning yuborish jiddiy ahamiyatga ega bo‘ladi. TMS320C6455 qurilma 
xotira tizimida ma’lumotlarni qayta uzatish amallari ma’lumotlarning 356-razryadli 
shinalarida foydalanish va ular orasida xotiradan to‘g‘ridan-to‘g‘ri foydalanishning 
ichki arxitekturasiga qo‘shimcha kiritilgan ikki darajali bufer xotirani yaratish 
hisobiga optmallashtirilgan. Arxitekturaga qo‘yilgan boshqa majburiy talab – 
effektiv 
kristall 
ichidagi 
protsessorli 
kichik 
tizimlarning 
mavjudligi. 
Qo‘shprotsessorlar kata unumdorlikni talab etadigan o‘ziga xos bo‘lgan 
funksiyalarini tezlashtirish uchun bitta kristaldagi integratsiyasi juda effektiv 
yondashish hisoblanadi. Masalan 11.11-rasmda ko‘rsatilganidek TMS320C6455 
protsessoriga deshifratora (VCP) va turbodeshifratora (TCP) qo‘shprotsessori 
SCR 
shinasi 
Xotira 
Tashqi xotira 
kontrolleri 
Xotira 
kontrolleri 
Turbo-
soprosessor 
VCP 
soprosessor 
КP 
ТQ 
PCI 
PCI 
КP 
HPI 
EMAC 
McBSP 
ATM 
SRIO 
C64x
CC 
TC1 
TC2 
TC3 
TC0 
Kirish 

---

194 
integratsiyalangan (birlashtirilgan). Kristatal ichida ishlov berish tugallanganidan 
so‘ng protsessor ma’lumotlarning katta hajmini integral sxemadan plataga, undan 
so‘ng esa transport ma’lumotlarining telekommunikatsion muhitiga uzatilishini 
ta’minlashi kerak. Ko‘rinib turibdiki tanlov – bu yuqori tezlikdagi kiritish/chiqarish 
vositalaridir. 
Kristallararo interfeyslar uchun bir nechta yuqori unumdorlikka ega (foydali) 
bo‘lgan kiritish/chiqarish interfeyslarini plata darajasida o‘rnatish eng yaxshi 
yechim hisoblanadi. SRIO (Serial Rapid I/O) Interfeys – bu qurilmalar o‘rtasidagi 
kommunikatsiya ko‘p protsessorli geterogen muhiti uchun optimal (qulay) variant, 
chunki uning xabarlarni yuqori unumli uzatish sxemasi tufayli o‘tkazish polosasidan 
95 % foydalanishga erishiladi (4-kanalli ketma-ket ikki tomonlama aloqa liniyasi 
uchun 10 Gbit/s gacha). Tashqi xotira bilan ma’lumot almashinuvi 32-razryadli 
xotira kontrolleridan foydalangan holda amalga oshiriladi. Shunga o‘xshash PCI 
interfeysiga ega shina (66MGs) tashqi qurilmalarini ulash uchun juda mos keladi, 1 
Gbit/s tezlikka ega Ethernet (EMAC) muhitidan foydalanish kontrolleri IP-trafikni 
plata doirasida (chegaralarida) yoki undan tashqarida saqlab turadi, ishlash va 
testlash uchun telekommunikatsion qo‘llanishlar uchun xos bo‘lgan universal fizik 
interfeys esa, ATM (UTOPIA 2) texnologiyasi ulanishlari uchun qulay. 
Garchi signal protsessorlarning hisoblash quvvati ishlashning yuqori 
parallelizm iva boshqa takomillashtirishlarga ega bo‘lgan yangi arxitekturalar 
qo‘llanishi tufayli sezilarli darajada oshgan bo‘lsa ham signallarga ishlov beradigan 
apparaturalarni ishlab chiqaruvchilar bitta platada bir nechta protsessorlari ratsional 
va effektiv birlashtirish tufayli ko‘proq afzalliklarga ega bo‘lishlari mumkin. SRIO 
(Serial Rapid I/O) interfeys yuqori tezlikka ega birikmalarning qo‘llanishi bunday 
integratsiyayani yanada osonlashtirdi, chunki dasturiy ta’minot nuqtai nazaridan SP 
uchun bir nechta protsessorlar o‘rtasidagi ma’lumotlar oqimini boshqarish bitta 
protsessor doirasida generatsiyalanadigan ma’lumotlarni boshqarishdan bir oz farq 
qiladi.