Tizim platasining turi va xususiyatlarini aniqlash

Disketning CD-R jamlovchilari
CD-R (CD-Recordable ) jamlovchilarida (ularni ba’zan CD-WORM (Compact-Disk Write-Once Read-Many deb ataladi) siz o‘zinggizni musiqali kompakt diskingizni yozishinggiz mumkin. Bunday jamlovchilar o‘z ma’lumotlar bazasini kompakt diskda tarqatishdan manfaatdor bo‘lgan kichik firmalar uchun juda qulaydir. Yozilgan master diskni ko‘paytirish mumkin. CD-R diski odatdagi diskdan farq qiladi. Uning sirtida o‘yiqliklar kuydirib chiqarilmaydi. Toza CD-R diski odatdagi kompakt diskning alyuminiy qoplamasi kabi qaytaruvchi hossalarga ega bo‘lgan bo‘yovchi modda qatlami bilan qoplangan va o‘quvchi qurilma undan bitta ham shtrixni topa olishi mumkin emas. Diskka ma’lumotlar yozila boshlanganda lazer nuri oltin qatlami va bo‘yovchi modda qatlamini qizdiradi. Qiziganda sirtning ba’zi maydonchalari odatdagi kompakt diskning shisha master diskidagi o‘yiqliklar kabi nur socha boshlaydi. Garchi bu o‘yiqliklar oltin va bo‘yovchi modda qiziganda boradigan kimyoviy reaksiya natijasida hosil bo‘lgan, kamroq qaytaruvchi “dog‘lar “ bo‘lsada, lekin o‘quvchi qurilma bu joylarni o‘yiqliklar kabi qabul qiladi.
CD – RW jamlovchisi.
“Sariq kitobda “ CD – RW standarti aniqlanganidan so‘ng bu jamlovchilar CD-R jamlovchilariga ommaviy muqobil bo‘lib qoldi. CD-RW diskini bir necha ming marta qaytalab yozish mumkin. CD-RW qurilmalar baxosining doimo pasayib borayotganligi ularni zahira nusxalash, arxivlash va boshqa ma’lumotlarni saqlash vaziyfalari uchun foydalanish imkonini beradi. Yozish sikllari soni CD-RW diskining qaytarish qobilyati bilan cheklanadi. Ko‘pchilik standart CD-ROM va CD-R jamlovchilari CD-RW disklarni o‘qib olishmaydi, yangi qurilmalarni ishlab chiqaruvchilar esa o‘z jamlovchilarida istalgan disklar formatidan foydalanishni ta’minlashadi. CD-RW jamlovchilari CD-R disklarni yozishlari va istalgan CD-ROM disklarni o‘qishlari mumkin. CD-RW jamlovchilarning yuqori baxosi ularning beradigan imkoniyatlari bilan to‘la o‘zini oqlaydi.
DVD jamlovchisi.
Kompakt disklarning kelajagi – bu (Digital Versatile disc ) deb ataladigan raqamli universal diskdir. Bu yangi standart bo‘lib, u xotira sig‘imini nihoyatda orttiradi, demak, kompakt – disklar uchun foydalaniladigan ilovalar soni ham ortadi. Hozirgi zamon CD-ROM texnologiyasining asosiy muommosi shundaki, u disk xotirasi sig‘imi bilan qat’iy chegaralangan. CD-ROM diski eng ko‘pi bilan 700 Mbayt ma’lumot saqlashi mumkin, garchi bu juda katta hajmli bo‘lsa ham, biroq u ko‘plab yangi ilovalar uchun yetarli bo‘lmas ekan.
Standartga muvofiq DVD disk bir tomonlama, bir qatlamli va 4.7 Gbayt axborotni o‘z ichiga oladi. Yangi disk zamonaviy kompakt disklar kabi diametrga ega, biroq u ikki marta ensizdir (0.6 mm). Yangi diskda, MPEG-2 siqishni qo‘llanib, 135 minutli videoni – uch kanalli sifatli tovushga va to‘rt kanalli subtitrga ega bo‘lgan to‘la metrajli filmni joylashtirish mumkin.
DVD jamlovchilarning zamonaviy rusumlari 8.5Gbayt sig‘imli ikki qatlamli DVD disklarni, 9.4 Gbayt sig‘imli ikkitomonli disklarning bir tomonida, va shuningdek, 17 Gbayt sig‘imli ikki qatlamli disklarni qo‘llaydi (muvofiq keladi). DVD- diskning sig‘imini orttirish uchun bunday parametrlarni o‘zgartirish mumkin:

• 
  Shtrix uzunligini kamaytirish (~2,08х, 0,972 dan 0,4 мкм gacha );
  
• 
  Yo‘lkalar orasidagi masofani kamaytirish (~2,16х, 1,6 dan 0,74 мкм gacha );
  
• 
  Ma’lumotlar sohasini kengaytirish (~1,02х, 86 dan 87,6 см2 gacha );
  
• 
  Yuqoriroq samarali modulyatsiyani qo‘llanish (~1,06х);
  
• 
  Xatoliklar proeksiyasi kodining samaradorligini oshirish (~1,32х);
  
• 
  Sektorlarni kamaytirish (~1,06х, 2 048/2 352 dan 2 048/2 060 baytgacha).
  

14-rasmda CR-ROM va DVD disklari taqqoslangan.



14-rasm. DVD diskida odatdagi CD-R va CD-RW disklariga qaraganda shtrixlar o‘lchami kamaytirilgan


DVD-R
DVD-R — bu , CD-R kabi bir marta yozish mumkin bo‘lgan tashuvchidir. CD-Rga o‘xshash, u ma’lumotlarni arxivlash va distibutivlar yaratish uchun juda yaxshi yechimdir.
Bir tomonlama DVD-R diski 3,95 Gbayt, ya'ni CD-R ga qaraganda olti marta ko‘p ma’lumotni saqlash mumkin. Ikki tomonlama DVD-R diski ikki marta ko‘p axborotni saqlash mumkin. DVD-R texnologiyasi organik qoplamada foydalaniladi. CD-R dagi kabi, organik qoplama qimmat emas. Pozitsiyalanish aniqligini ta’minlash uchun DVD-R da to‘lqinsimon tarnovli yo‘lkalar usuli qo‘llaniladi, bunga muvofiq, maxsus tarnovli yo’lkalar diskda zavod sharoyitida gravyura qilinadi (o‘qiladi). Ma‘lumotlar faqat tarnovchalarga yoziladi. Tarnovchalar og’ish chastotasi diskdan axborotni o‘qishda sinxronlovchi bo‘ladi.Tarnovchalar DVD-RAM ga qaraganda zichroq joylashgan, biroq ma‘lumotlar faqat tarnovchalarga yoziladi, maydonchalardan foydalanilmaydi.
DVD-RW
DVD-RW standarti DVD Forumga 1998 yilda taqdim etilgan edi. U asosan Pioneer kompaniyasi tomonidan ishlab chiqilgan bo’lib fazani o’zgartirish texnamaniyasiga asoslanadi.
U DVD – ROM jamlovchilari bilan DVD-RAM ga qaraganda yaxshiroq moslashuvchandir (birgalikda bo’ladi).
DVD-RW jamlovchilari savdoga 1999 yili chiqarildi. DVD jamlovchilarning yangi tiplari CD – R/CD-RW standartlari bilan yaxshiroq moslashuvchan bo‘lishiga qaramasdan , DVD qayta yozadigan ko’p sondagi formatlarni muvofiqlashtirish muommosi hozirgacha ochiq qolmoqda.
DVD-RW standarti CD-RW ga o’xshash, va diskga axborotni yozish va qayta yozish uchun fazani o’zgartirish texnologiyasiga o’xshash texnologiyadan foydalaniladi. Bu yozuv usuli ko’p jihatdan DVD- R ga o’xshash va unda ham to’lqinsimon tarnovchalarga yozish texnikasidan foydalaniladi. DVD-RW xuddi CD-RW kabi CD-R disklarni o’qishi va yozishi, shuningdek, DVD-R disklarini o’qishi va yozishi mumkin. Bundan tashqari DVD-R disklarni modifikatsiyalangan DVD-Video va DVD-ROM jamlovchilarda qayta tiklash mumkin.

Nazorat savollari:

1. Diskyurutuvchi qanday qurilma va uning funktsiyasi.
2. Disketalarning asosiy vasifasi va ularning tirlari.
3. Disketalarning parametrlarini keltiring.
4. Diskyurutuvchining xarakatlanish ta’moillari nimadan iborat?
5. Diskyurutuvchining qanday asosiy elementlari maxjud?
6. Diskyurutuvchilarni ulash qoidalari nimadan iborat?
7. Diskyurutuvchilarni ulash jarayonida qanday xatoliklar bo‘lishi mumkin?
8. Magnit diskda ma’lumotlar strukturisi nimadan iborat?
9.Fayl deganda nimani tushinasiz?
10. Disk qanday qismlarga boinadi va ularning funcsiyalari nimadan iborat?
11. Vinchester hajmini aniqlovchi formulani keltiring.
12. Ma’lumotlarga nisbatan eng kishik adreslash birligi nima deb ataladi?
13. Vinchesterning tuzilishi nimadan iborat?
14. Magnit kallaklarni asosiy funksiyasi.
15. Vinchesterning boshqrish platasi.
16. Vincheter interfeyslarining nechta turlari mavjud?
17. Qanday diskyurutuvchilarning turlari mavjud?
18. Kompakt disklar uchun qanday diskyurutuvchilar mavjud?
19. CD-ROM jamlovchilari musiqali disklar proigrivatellaridan nima bilan farq qiladi?
20. CD-ROM jamlovchining ishlash algoritmini keltiring.
21. Kompakt disklarning qanday formatlari mavjud?
22. DVD diskning ajmin oshirish uchun qanday parametrlarni o‘zgartirish mumkin?
23. CD-R va CD-RV jamlovchilar bir biridan nima bilan farq qiladi?

Mavzu:Elektr ta`minot blogiga texnik xizmat ko`rsatish

Reja:
1.Elektr ta`minot bloki
2.Elektr ta`minot blokini o`rnatishda kerak bo`ladigan asboblar
3.Elektr ta`minot profilaktikasi.

Tizimli platada kompyuter ularsiz ishlay olmaydigan hamma element (unsur)lar: protsessor, xotira mikro sxemalari va chetda joylashgan uskunalarning ishini tashkil etuvchi, chipset deb ataluvchi mikrosxemalar to‘plami joylashadi.

15-rasm. Tizimli blokning asosiy qismlari.

Zamonaviy kompyuterlarda, BIOS parametrning qiymatlarini yo‘qotishi, ko‘pincha elektr ta’minotning sifatsizligi ychun sodir bo‘ladi. Oddiy tizimda, tarkibiy tuzilma to‘g‘risidagi ma’lumotlarni (vaqt, soat, o‘tnatilgan qurilmalar) saqlash uchun CMOS mikrosxemaga 4.5 V kuchlanish talab qilinadi. Kompyuter o‘chiq paytida u batareya orqali elektr ta’minlanadi. Agarda, kuchlanish 5V oshsa yoki tizim platasiga power-good signal berilsa, batareya o‘chiriladi.

Kompyuter o‘chiq paytida u batareyadan elektr oziqlanadi. Kuchlanish 5V oshib ketsa yoki tizim plataga power-good signalali berilsa batareya ochib qoladi. Agarda nosoz elektr ta’monot bloki power good signalni, kuchlanish 5 V yetmaguncha, yuborsa, sozlash yo‘qoladi.
Avvalambor batareyani tekshiring. Odatda bir yil mobaynida batareya o‘tiradi. Agarda uni almashtirib, BIOS parametrlarni ornatgan bo‘lsangiz va muammo bartaraf bo‘lmasa, unda kompyuteringizning elektr ta’minlash bloki ishdan chiqgan.
Elektr ta’minlash blok – bu xizmat ko‘rsatmaydigan qurilmalar. Bundan tashqari uni almashtirish remontga nisbatan ancha arzonroq tushadi. Agarda elektr ta’minlash bloki yaxshi ishlamasa uni almashtirganingiz maqul. Yangi elektr ta’minlash bloki 15$ dan 50$ gacha turadi.
Elektr ta’minlash bloki berayotgan kuchlanishni, portative voltmeter yordamida, o‘zgartirish mumkin. Buning uchun elektr ta’minlash blokini elektr tarmoqga ulash va masalan, disk to‘plo‘vchi yoki tizim platasibilan yuklash lozim.
4 hil ulanish joylar bir biriga o‘xshash, shunday ekan tekshirish uchun xohlaganingizni tanlashingiz mumkin. Extimol bu, elektr ta’minlash blokini tekshirish, eng yaxshu usuldir, shunki elektr ta’minlash bloki kompyuterdan to‘liq foydalanishda (qo‘shimcha platalar, disklar va boshqa qurilmalar bilan) korrekt ishlash kerak. +5, -5, +12 va -12 V signallarni qidiring.
Afsuski, elektr ta’minlash bloklar millisoniyaga ham ishdan chiqishi mumkin, yuklanish yoki diskga murojat kilish jarayonida. Bundan tashqari, nosoz qurilma, power-good signalni oldinroq yuborishi mumkin. Bu esa kuchlanish stabillashguncha protsessor registrlarini ishini to‘xtatadi. Vaqtdan oldin ishni to‘xtatish kompyuter komponentlarini ishida muammo tug‘dirishi mumkin. Agarda kompyuterni o‘chirib yoqsangiz xudda shu yoki boshqa muammo paydo bo‘lishi mumkin, yoki muammo umuman chiqmasligi mumkin. Oddiy voltmeter kuchlanishni tebralishiga tez javob berolmaydi. Bunday holda elektr ta’minlash blokini boshqasiga almashtiring va kompyuterni testlang.
Ba’zi bir hollarda 4 simli elektr ta’monlo‘vchi ulanish joyning bitta simi oshdan chiqishi mumkin. Bu holda masaman, B disk yurutuvchi ishlamasa unda bu qurilmani, avval A diskyurutuvchi ulangan ulanish joyga ulab ko‘ring. Agarda muammo yechilsa simni tuzatib ko‘rishingiz mumkin, lekin elektr ta’minlash blokini qismlarga ajratmang.