Tiykarǵı qisim: Natriy elementi haqqinda tusinik

Biologiyalıq roli.

Natriy barlıq tiri organizmlerdiń bir bólegi bolıp tabıladı. Joqarı dárejedegi organizmlerde natriy tiykarınan kletkalararo suyıqlıqta ( kletka citoplazmasına qaraǵanda shama menen 15 teńdey kóp) ushraydı. Konsentraciya ayırmashılıǵı kletka membranalarına ornatılǵan natriy-kaliyli nasos járdeminde saqlanıp qaladı, ol natriy ionların sitoplazmadan kletkalararo suyıqlıqqa haydaydi.

Kaliy menen birgelikte natriy tómendegi funktsiyalardı atqaradı : Membran potentsialı hám bulshıq etlerdiń qısqarıwın rawajlandırıw ushın sharayat jaratıw.

Qandıń ozmotik konsentraciyasın saqlaw.

Kislota -sıltı teń salmaqlılıqın saqlaw.

Suw teń salmaqlılıqın normallastırıw.

Membrananı tasıwdı támiyinlew.

Kóp fermentlerdi aktivlesiwi.

Úlkenler ushın, Amerika assotsiatsiyasi maǵlıwmatlarına kóre, talap etiletuǵın minimal doz 500 milligrammdan kem, usınıs etilgen doz kúnine 1500 milligrammgacha (málim keselliklerge shalınǵan nawqaslar hám natriy muǵdarın kóbeytiwdi talap etetuǵın kásip wákilleri bunnan tısqarı ). Palaw duzı formasında ¾ shay qasıg'ida 1725 milligramm natriy bar. Basqa dereklerge kóre, saw úlkenler ushın natriy tutınıwın 2300 milligrammgacha, qan basımı hám basqa bir qatar basqa keselliklerge shalınǵan adamlar natriy tutınıwın 1500 yamasa odan kem muǵdarda sheklewleri kerek.

Natriy derlik barlıq azıq-túlik ónimlerinde hár túrlı muǵdarda boladı, biraq organizm kóp bólegin palaw tuzidan, sol qatarda konservalar, yarım tayın ónimler, souslar, kolbasalar hám basqalar aladı. Glyutamat monosodyum sıyaqlı azıq-túlik qosımshaları da natriy, soda (natriy gidrokarbonat), natriy nitrit, natriy saxarinat hám natriy benzoat dáregi esaplanadı.. Absorbsiya tiykarınan as qazan hám jińishke ishekte boladı. D vitamini natriyning sıpalishini jaqsılaydı, biraq júdá shor hám belokǵa bay awqatlar normal sıpalishiga tosqınlıq etedi. Awqat menen tutınıw etilgen natriy muǵdarı sidiktegi natriy muǵdarın kórsetedi. Natriyga bay awqatlar ajırasıwdı tezlestiriliwi menen ajralıp turadı.Tuwrı awqatlanıwda adamda natriy etiwmovchiligi payda bolmaydı, biraq ruwza waqtında birpara máseleler payda bolıwı múmkin. waqtınshalıq etiwmovchilik diuretiklarni, diareya, kóp terlew yamasa artıqsha suw tutınıw etiwden kelip shıǵıwı múmkin. Natriy jetispewshiligining belgileri salmaq joytıw, qusıw, as qazan -ishek traktında gazlardıń qáliplesiwi hám aminokislotalar hám monosaxaridlarning sıpalishini buzıwǵa alıp keledi. Uzaq múddetli etiwmovchilik bulshıq etlerdiń kramplari hám nevralgiyaga alıp keledi. Artıqsha natriy ayaq hám júzlerde isikiyga, sidikte kaliyning kóbeyiwine alıp keledi, birpara adamlar joqarı qan basımı hám suyıqlıq toplanıwı múmkin. Búyrekler tárepinen qayta isleniwi múmkin bolǵan maksimal duz muǵdarı 20 -30 grammga teń, kóbirek turmıs ushın qáwipli bolıp tabıladı.