Tishning qattiq to'qimalari: emal, sement va dentinlarning rivojlanishi va tuzilishi. Toj va ildiz qismidagi pulpa. Periodont va paradont. Tish qattiq to'qimasi

Dentinning kimyoviy tarkibi (E.M.Gofung buyicha)%

Tarkibiy kismlar	tarkibi
Asosiy	66,7
Uglevod tuzlari	3,4
Fosfor kislota	1,1
Boshka tuzlar	1,0 gacha
Organik moddalar	28
Kaltsiy ftorid	izlar

Dentin tish tukimalarining asosiy tayanchi xisoblanadi. Tishning toj kismida u emal bilan, ildiz soxasida esa tsement bilan koplangan.
U mustaxkamligi va tarkibiy tuzilishi buyicha suyak tukimasiga uxshash. Tarkibida 72% anorganik va 28% organik moddalarni saklaydi.
Dentinning asosiy moddasi kollagen tolalardan tuzilgan bulib, ularning orasida elimlovchi modda buladi. Kollagen tolalar ikki xil radial (Korf tolalari) va tangentsial (Ebner tolalari) yunalishida joylashgan. Tolalarning bunday kesishib joylanishi tishga aloxida mustaxkamlik beradi. Dentinning periferiyasi tomon pulpadan radial yunalishda dentin kanalchalari joylashadi. Pulpaga yakin joydagi dentin moddasining bir kismi bevosita odontoblastlarga birikkan bulib, odatdaoxaklanmagan buladi. Bu joyda dentinnning usishi va shakllanishi ruy beradi. Dentinning shakllanishi umr davomida asta sekinlik bilan amalga oshadi. Dentinning mineral asosini gidroksiapati kristallari tashkil kiladi. Uning formulasi Sa10(RO4)6(on)2. Yosh organizmda kaltsiy fosfor nisbati 2,07, 30 yoshdan oshgan insonlarda 1,97 tashkil kiladi. Sa va R mikdori emal va dentin chegarasidan emal yuzasiga kadar ortib boradi. tabiiy apatitlarda sa va R nisbati 2,0 dan oshmasligi va 1,3 dan kamaymasligi ma'lum (V.K.Leontev, 1978y.). gidroksiapatit kristallari dentinda 1:67nisbatda turgun bulishi aniklangan. Remineralizasiya jarayonining amalga oshishida organik matrikslarining axamiyati katta.
Dentinning tarkibiy kismlari
Aminokislota tarkibi jixatdan dentin oksilari kollagen oksilariga yakin turadi. Dentinning kollageni odontoblastlar tomonidan sintezlanadi. Uning tarkibida glisin, oksiprolin, oksilizin, kam mikdorda tirozin, gistidin, metionin koldiklari bor. Triptofan va tsistein koldiklari uchramaydi (P.I.Sluskiy 1969y.). kup mikdorda mineralizasiya jarayonida katnashuvchi tsitratlar (1%gacha) va laktatlar (0,35%gacha) uchraydi. Modda almashinuvning uzgarishi parodontit, tish kariesi, ftorning karioziga karshi effekti, paratgarmonning etishmovchiligi yoki normadan ortik mikdorda bulishi, vitamin Dning Antiraxit effekti kabilarda kuzatiladi (g.N.Varavva v a x.k. 1987y.).